Vlag – materiaal voor veel van Benin’s bronzen beelden komt uit het Rijnland – kennis

Bochum (dpa) – De materialen die worden gebruikt om veel van de bronzen beelden van Benin te maken, komen uit het Rijnland, tussen Keulen en Aken. Dit werd onthuld door de studie van loodisotopen in koperen armbanden van Manilla, waarvan er vele eerder waren gesmolten om Benin-brons te maken.

Een contract tussen de Duitse koopmansfamilie Fugger en de Portugese koning uit 1548 voor de levering van manilla’s maakt de resultaten van de analyse aannemelijk. De studie, uitgevoerd door een onderzoeksgroep onder leiding van Tobias Skowronek van de Technische Universiteit Georg Agricola Bochum, is gepubliceerd in het gespecialiseerde tijdschrift “PLOS ONE”.

Zo werd het in het Rijnland gebruikte koper geproduceerd. “Vervolgens werd de Rijn-Manilla over meer dan 6.300 kilometer overgebracht naar Benin”, zei Skoronek.

Het was eerder bekend dat de zeer regelmatige loodisotoopverhoudingen in veel Beninese bronzen beelden een belangrijke bron van het materiaal aangaven. Het gebruik van manilla, een gemeenschappelijke munteenheid in West-Afrika, wordt ook geïllustreerd voor metalen kunstwerken uit het koninkrijk Benin.

Dat was de uitkomst van de onderzoeken

Om met een speciale massaspectrometer te onderzoeken, hadden de wetenschappers 67 manilla’s, daterend uit de 16e tot 19e eeuw, uit vijf scheepswrakken. Scheepswrakken bevinden zich in de Afrikaanse, Europese en Amerikaanse wateren van de Atlantische Oceaan. Andere manilla’s kwamen uit Zweden, Ghana en Sierra Leone.

Skoronek en collega’s onderzochten enerzijds de isotopenverhoudingen van lood en anderzijds de verhouding van sporenelementen als antimoon, nikkel, arseen en ijzer. Ondanks de naam “Benin-brons” zijn de meeste oude kunstwerken gemaakt van messing, dat voornamelijk koper en zink bevat, maar ook vaak lood, tin en andere elementen bevat.

Uit onderzoek bleek dat het zink in het oudere Manilla-messing voornamelijk uit het Rijnland kwam. De verschillende verhoudingen van sporenelementen geven aan dat het gebruikte koper uit verschillende bronnen kwam, zoals Mansfeld am Harz (Saksen-Anhalt), Banska Bystrica in Slowakije en mogelijk Scandinavië.

Aangezien Manilla geen rol speelde in de Europese handel, werd Manilla vrijwel uitsluitend in Europa geproduceerd voor de handel met Afrika. Vanaf de 15e eeuw waren het de Portugezen die handel dreef met de volkeren van West-Afrika, later vergezeld door andere koloniale machten.

Discussie over terugkeer naar Nigeria

Volgens historische bronnen waren Afrikaanse kooplieden zeer selectief over de kwaliteit van Manilla. Hun voorkeur voor messing uit het Rijnland komt waarschijnlijk door het relatief hoge loodgehalte (tot 14 gewichtsprocent). “Het lood in messing resulteert in een gemakkelijk vloeiende legering en vermindert de porositeit, waardoor de legering geschikter wordt om te gieten”, schrijven de auteurs van het onderzoek. Om statistische redenen acht Skoronek het zeer waarschijnlijk dat de Benin-bronzen in de Duitse collecties ook messing uit het Rijnland bevatten.

Stefan Simon, directeur van het Rathgen Research Laboratory van de Staatsmusea van Berlijn, was onder de indruk van het onderzoek. Het is een grote stap om duidelijk te maken hoe grondstoffen in Benin terechtkomen. Voor zijn laboratorium was het vooral belangrijk om vervalsingen te kunnen identificeren op basis van de samenstelling van de materialen. Want na de opmerkelijke vondst van brons in Benin door de Britten in 1897 vonden steeds weer imitaties hun weg naar de kunstmarkt. Leeftijdsbepaling was ook belangrijk.

Lars Christian Koch, directeur van het Volkenkundig Museum van de Staatsmusea van Berlijn, gaat ervan uit dat de bevindingen van het onderzoek niet veel zullen veranderen in het debat over de terugkeer van de Benin-bronzen naar Nigeria. Vanuit sommige hoeken was er al kritiek op de terugkeer, mede omdat Manilla ook voor de slavenhandel werd gebruikt.

“Het is belangrijk voor ons om nieuwe onderzoeksbenaderingen na te streven met onze partners in Nigeria”, zegt Koch. Omdat zelfs wetenschappelijke analyses afhankelijk zijn van etnologische bevindingen en andere menswetenschappen, evenals van historische bronnen en tradities voor interpretatie.

© dpa-infocom, dpa: 230406-99-227482/3