Uitsterven van de gemeenschap – wanneer soorten worden vergeten

Uit het oog, uit het hart: wanneer een dier- of plantsoort uitsterft, gaat die soort niet alleen verloren in de natuur – hij verdwijnt relatief snel uit ons collectieve geheugen, uit culturen en discoursen, heeft een onderzoek nu bevestigd. Dit heeft echter ook gevolgen voor de bescherming van soorten en onze interacties met de natuur: het vergeten van diversiteit uit het verleden verandert ook het idee van wat we als natuurlijk, natuurlijk of gezond beschouwen.

We leven in het tijdperk van de zesde massa-extinctie: ongeveer een miljoen dier- en plantensoorten over de hele wereld worden momenteel met uitsterven bedreigd, en talloze zijn uitgestorven in de afgelopen jaren en decennia. Maar wanneer soorten worden bedreigd, zeldzaam of uitgestorven, nemen de ontmoetingen en ervaringen die wij mensen met hen hebben ook af. Dit kan op den duur zo ver gaan dat de herinneringen van dit soort mensen volledig verdwijnen.

Onopvallende en verborgen objecten hebben meer kans om te worden beïnvloed

Een internationaal onderzoeksteam onder leiding van Ivan Garik van de Tsjechische Academie van Wetenschappen heeft het fenomeen van de zogenaamde sociale uitsterving nader onderzocht. Ze wilden weten welke factoren en mechanismen dit vergeten kenmerken en wat de mogelijke gevolgen zijn voor mens en natuur. Het team ontdekte dat de kwetsbaarheid van een soort voor sociaal uitsterven afhankelijk is van verschillende factoren. Deze omvatten de veerkracht van een soort, zijn economische, culturele of symbolische belang voor de samenleving, of het nu gaat om uitsterven en duur van uitsterven, of de mate van zijn afgelegen ligging en isolatie van menselijke nederzettingen en activiteiten.

“De meeste soorten sterven zonder dat de samenleving er aandacht aan schenkt”, legt co-auteur Tina Heeger van het Leibniz Institute for Freshwater Ecology and Inland Fisheries (IGB) in Berlijn uit. Terwijl de symbolen onder bedreigde diersoorten zoals de panda, de grote roofdieren van Afrika of de mensapen algemeen en bekend zijn en daarom ook veel aandacht krijgen voor hun noodgeval, geldt dit niet voor veel kleine, onopvallende, verborgen of verre soorten. Dat geldt voor veel organismen die in het water leven, maar ook voor veel ongewervelde dieren op het land, maar ook voor planten, schimmels en micro-organismen.

Vooruitgang kan vergetelheid brengen

Een andere factor zijn sociale of culturele veranderingen, bijvoorbeeld door verstedelijking en modernisering van de samenleving. Ze kunnen ook onze relatie met de natuur radicaal veranderen en leiden tot massaal geheugenverlies van een bekende soort. Geneeskrachtige planten is een voorbeeld: met de overwinning van de moderne geneeskunde in Europa verloren de meeste mensen de kennis van traditionele kruidengeneeskunde en geneeskrachtige planten.

Zelfs als een soort vóór zijn uitsterven collectief en duidelijk bekend was, verandert ons beeld ervan nadat hij is verdwenen. Herinneringen aan deze soorten worden onnauwkeurig – of vervagen zelfs helemaal. Dit blijkt ook uit studies uitgevoerd in Zuidwest-China en onder de inheemse volkeren van Bolivia, zoals gerapporteerd door het onderzoeksteam: lokale kennis van vogelsoorten die goed bekend waren bij de lokale bevolking, ging verloren na hun verdwijning. De respondenten waren niet in staat om deze soorten te noemen of zelfs maar te onthouden hoe ze eruit zagen of hoe ze eruit zagen.

Vergeten verandert onze kijk op de natuur

Het probleem met dit vergeten: als de nog bestaande soort niet bestaat in het collectieve bewustzijn, heeft het ook geen druk – en wordt het moeilijk om bescherming te bereiken. “Het uitsterven van gemeenschappen kan onze bereidheid om ambitieuze instandhoudingsdoelen na te streven verminderen. Het kan bijvoorbeeld de publieke steun voor hervestigingsinspanningen verminderen, vooral wanneer deze soorten niet langer in ons geheugen aanwezig zijn als natuurlijke componenten van een ecosysteem”, legt Jarić uit.

Het vergeten van soorten die al uitgestorven zijn, verandert op zijn beurt onze kijk op de natuur en wat we als normaal, natuurlijk of gezond beschouwen – en ook dit kan de instandhoudingsinspanningen voor overlevende soorten belemmeren. Daarom pleit het onderzoeksteam er actief voor om de tweede verdwijning van veel soorten tegen te gaan. Ze benadrukten dat mogelijke maatregelen hiervoor zijn langdurige communicatiecampagnes, milieueducatie en het tentoonstellen van uitgestorven soorten in natuurhistorische musea. Dit is de enige manier om een ​​uitgestorven soort sociaal te herdenken, te verbeteren en te behouden.

Bron: Leibniz Instituut voor Zoetwaterecologie en Binnenvisserij (IGB); Gespecialiseerd artikel: Trends in ecologie en evolutie, doi: 10.1016/j.tree.2021.12.011

© natur.de – Nadia Podebrigar