30 jaar universiteitscompetitie: het verlangen naar een andere beoordelingscultuur

Dertig jaar geleden werd op Duitse universiteiten de wens geuit om ‘uit de zichzelf verlammende commissie-economie te breken’. De oplossing, zoals Niklas Luhmann het noemde, moet ‘nieuw publiek management’ zijn – dat wil zeggen onderzoek en het ter beschikking stellen van fondsen, evenals resultaten die moeten worden vastgelegd en geëvalueerd.

Wat de financiering betreft, werd de overheidsfinanciering verminderd en werd in plaats daarvan meer nadruk gelegd op centrale financieringsorganisaties. Ongeveer 90% van de financiën van universiteiten is luidruchtig Universitair kompas Het wordt nog steeds verstrekt door de federale en deelstaatregeringen. Het resterende deel van de universitaire financiering komt voornamelijk voort uit contractonderzoek, wetenschappelijke financiering van particuliere donoren of sponsoring van universitaire activiteiten.

Sindsdien wordt ‘impact’ vooral gebruikt om wetenschappelijke prestaties te evalueren. Dit zegt iets over hoeveel onderzoekers publiceren en hoe vaak ze worden geciteerd, maar eigenlijk niets over de vertaling: impact, dat wil zeggen kennisverwerving en daadwerkelijke receptie.

Uitgebreide onderzoeksfinancieringsaanvragen vergen veel tijd

De essentie van de destijds ontwikkelde aanpak is dat onderzoekers sindsdien veel tijd hebben besteed aan het schrijven van grootschalige onderzoeksfinancieringsaanvragen. Een groot percentage daarvan wordt vervolgens afgewezen, afhankelijk van het onderwerp tot wel tachtig procent.

Maar ook wetenschappers kunnen daar niet zonder, want financiering door derden is niet alleen de financiële basisvereiste voor onderzoek, maar ook cruciaal als het om werving gaat. Hoe meer financiering, hoe groter de kans op het krijgen van de baan. Vooral als ook hoge impactwaarden en lange publicatielijsten kunnen worden aangetoond.

Dit leidde echter tot het schrijven van korte onderzoekspapers in plaats van boeken. Mediawetenschapper Bernhard Borksen omschrijft dit als: had gewonnen Als volgt: “Onderwerpen worden opgesplitst in de kleinst mogelijke publiceerbare eenheden, terwijl de reflexieve presentatie van grotere culturele, historische of filosofische contexten relevantie verliest in de academische wereld.”

De huidige beoordelingssystemen hebben de neiging de wetenschap te belemmeren

“Het systeem van wederzijdse toetsing, dat wetenschappelijke excellentie moet belonen, leidt niet altijd tot een toename van innovatie, maar eerder vaak tot een vermindering”, zei literatuurwetenschapper Albrecht Koshorki twintig jaar geleden. Veel is er echter nog niet veranderd. Dit betekent dat vooral jonge wetenschappers, die hun carrière veilig moeten stellen, voor een dilemma staan.

Politicoloog Christian Falk benadrukte ook dat hij voor ‘onderzoek en onderwijs’ graag ‘een andere, meer zelfkritische evaluatiecultuur’ zou zien. Bovendien gelden volgens het FAZ-artikel de academische vrijheid en de vrijheid van meningsuiting alleen voor sommige onderzoekers, om de grenzen van de reikwijdte van hun meningen niet te overschrijden. De veronderstelde strijd tegen discriminatie wordt vaak gebruikt als reden om ongewenste standpunten uit het wetenschappelijk discours te weren.

Het is een voor de hand liggende veronderstelling dat wetenschappers ook proberen hun politieke agenda ten uitvoer te leggen als beoordelaars van financieringscommissies en tijdschriften. Het is echter moeilijk om dergelijke indirecte effecten op de academische vrijheid empirisch aan te tonen en de omvang van deze effecten precies vast te stellen. Het is echter niet verrassend dat het verlangen naar een andere beoordelingscultuur groter is geworden, een cultuur die de daadwerkelijke impact van onderzoek respecteert in plaats van te verzanden in de voortdurende bureaucratische evaluatie van onderzoeksaanvragen.