Technische geschiedenis van de stoomwagen uit 1675
Het was in feite in staat om onafhankelijk te roteren: uitvinders van de Technische Universiteit van Ingolstadt hebben de functionaliteit bevestigd van wat het eerste autonome object uit de geschiedenis lijkt te zijn. Het was een kleine stoomauto die jezuïetenmissionaris Ferdinand Verbiest zo’n 350 jaar geleden indruk had willen maken op de Chinese keizer. Informatie over de replica kwam uit een beschrijving van het apparaat in een historisch document uit Dillingen.
Op 29 januari 1886 vond een gebeurtenis plaats die de loop van de geschiedenis zou veranderen: deze datum wordt beschouwd als de verjaardag van de auto – Karl Benz ontving een patent voor zijn auto met een verbrandingsmotor. Dit was echter slechts de meest succesvolle ontwikkeling, want Benz was niet de eerste die een autonoom object bouwde. In principe hadden andere uitvinders al auto’s met verbrandingstechnologie ontwikkeld en daarvoor waren er ook versies gebaseerd op stoomtechnologie. Maar deze vroege ontwikkelingen zijn vergeten. Dat geldt ook voor het oudere voorbeeld, meldt de Technische Universiteit van Ingolstadt (THI): de Belgische jezuïet en onderzoeker Ferdinand Verbiest (1623 tot 1688) bouwde bijna 350 jaar geleden een zelfrijdend apparaat.
“Zelfmotor” met stoomtechnologie
U kunt de machine, die slechts 60 cm lang en 30 cm breed is, echter niet op vier wielen rijden. Het vervoeren van mensen of vracht was ook niet het doel van Verbist, die toen aan het Chinese keizerlijke hof in Peking woonde. Ingolstadt-historicus Gerd Treffen ging dieper in op dit verhaal. Zoals hij uitlegt, wilde de jezuïet-missionaris en onderzoeker bewijzen dat het principe van “autonome drive” krachtig werkt. De kleine auto moest indruk maken op de Chinese keizer en de technische prestaties laten zien waartoe het Westen in staat was, legt Treff uit.
De functie van het apparaat was gebaseerd op het reflux-effect van waterdamp die het mondstuk verliet. Volgens de overlevering was dit principe al in de oudheid bekend: de eerste ingenieur Reiger van Alexandrië bouwde een draaiende sissende bal – de eerste bekende warmtemotor in de geschiedenis. Het wordt echter niet als zodanig begrepen en gebruikt. Ferbest ging nog een stap verder: hij zette de druk van de stoom om in de beweging van de wielen. Daarom werd de constructie gecontroleerd door een vijfde roerachtig wiel en maakte het zijn bochten in het keizerlijk paleis. Zoals Hit meldt, vatte Verbiest alle wetenschappelijke prestaties van de jezuïeten in China voor zijn superieuren samen in een boek dat destijds in Dillingen werd gedrukt. Bevat ook een beschrijving van het kleine voertuig.
Beschrijving in een historische uitgave van Dillingen
Daar zegt hij: “In het midden plaatste ik een bak vol gloeiende kolen, en boven deze kom een eolopile; met de as van de voorwielen verbond ik een bronzen tandwiel, waarvan de tanden, horizontaal en dwars liggend, verstrengeld met een andere wieltje, dat aan een as loodrecht op de horizon was bevestigd en zo werkte dat wanneer de laatste as zou zijn, schreef Verbest.. Zoals hij verder uitlegt, voegde hij nog een wiel toe aan deze as, die was voorzien van windabsorberende constructies op de buitenkant.” Door erop te drukken, draaide de wind uit een smal mondstuk van de Aeolopile het hele wiel en dreef tegelijkertijd de snelle auto een uur of langer enigszins aan.”
Verbest heeft geen tekening of bouwplan aangeleverd. Wel is er een historische tekening van een onbekende schilder uit een latere periode, die de vorm van het apparaat laat zien. Zoals uit het onderzoek van Triver blijkt, was het waarschijnlijk gebaseerd op een replica gemaakt door natuurkundige Johann Lorenz Buchmann uit Karlsruhe, ongeveer 100 jaar na Verbist. Dit model is echter verloren gegaan.
Taak bevestigd
Treffers wens om de auto in actie te zien, vormde de basis van een project bij THI: onder leiding van Thomas Suchandt gebruikte een team van studenten van de School of Mechanical Engineering beschrijvingen uit het boek van Verbiest om bouwplannen te maken voor het voertuig om de . Op basis hiervan bouwden ze vervolgens een echt model van de auto. Het houtwerk is gedaan door onder meer leerlingen van de Ingolstadt Montessori School. Experimenteren was ook aan de orde van de dag als het om bouwen ging: “Sommige onderdelen vlogen ons om de oren”, zegt Suchandt. “Het hele project was een reis door de geschiedenis van de technologie. We hebben te maken gehad met dingen die eeuwenlang niet waren gebruikt”, zegt de werktuigbouwkundige.
Maar volgens het THI-rapport was het project een succes: de eerste exit was een succes, en daarmee werd de bevestiging gegeven: het Verbiests-concept kon beweging garanderen. “Door waterdamp ondersteund stuiteren was al bekend bij de oude Egyptenaren. Maar deze warmtemotor, aeolipile genaamd, werd destijds als een curiositeit zonder enig praktisch nut beschouwd. Het verbazingwekkende aan de evolutie van Verbiest is dat het object op zichzelf kon bewegen ’, somt Suchandt op.
Het project moet nu doorgaan: wat betreft het bouwen van een andere versie van het voertuig, willen de uitvinders vasthouden aan het gebruik van historisch materiaal, schrijft THI.
“Analist. Schepper. Zombiefanaat. Fervente reisjunkie. Popcultuurexpert. Alcoholfan.”