Scheepswrak als uitkomst voor de wetenschap: marien onderzoek met badeendjes – Wikipedia

Op 10 januari 1992 werd een containerschip dat op weg was van Hong Kong naar de Verenigde Staten, getroffen door een zware storm in de noordelijke Stille Oceaan. Bij harde wind en sterke golven sprongen verschillende containers in zee en gingen open en zo’n 29.000 plastic vijverdieren vonden hun weg naar de zee: bevers, schildpadden, kikkers en vooral badeendjes.

Eigenlijk een doodgewoon ongeval, maar het is een uitkomst voor het onderzoek. Want de routes en tijden van reizen kunnen worden gereconstrueerd uit de plaatsen waar baddieren werden gevonden, die door wind en stroming over de zeeën reisden, aanspoelden op de kust en verzameld door wandelaars op de kust, en dus nieuwe kennis van de huidige omstandigheden in de oceanen.

“Een ware schat aan data”

De informatie werd voornamelijk verzameld door de Amerikaanse oceanograaf Curtis Epismer, die nu met pensioen is. Jaren eerder had hij een scheepsongeval gebruikt om wetenschappelijke gegevens te verzamelen waarbij 60.000 Nike coaches overboord gingen. Een netwerk van strandwrakverzamelaars die hij heeft gemaakt, heeft de vondsten gemeld. Het feit dat de gewassen eenden daadwerkelijk afkomstig zijn van het in 1992 beschadigde schip, kan worden bewezen door het zegel van de fabrikant.

Joanna Baher, oceanograaf aan de Universiteit van Hamburg, zegt dat het onderzoek “een echte schat aan gegevens” naar voren heeft gebracht. “In één klap waren er duizenden datapunten – anders zouden we gewoon niet zoveel wetenschappelijke meters tegelijk detecteren.”

Kortom, het idee om met behulp van drijvende meters naar zeestromingen te zoeken is niet nieuw, integendeel. “Het gebruik van zogenaamde roving is een van de oudste methoden in marien onderzoek”, zegt oceanograaf Jörg Olaf Wolf van de Universiteit van Oldenburg. Zo liet onderzoeker Georg von Neumeier in 1864 een bericht in een fles op een schip gooien van het toenmalige Duitse Zeeobservatorium in Hamburg voor Kaap Hoorn. Daarin is het verzoek aan de locatievinder en de tijd aan de zoeker. De fles is later gevonden in Australië: “Dat is meer dan 150 jaar geleden en heeft bijgedragen aan een beter begrip van grootschalige oceaanstromingen.”

Tienduizenden gratis informanten

Tegenwoordig gebruiken onderzoekers nauwkeurigere met GPS uitgeruste meetinstrumenten die gegevens zoals temperatuur, zoutgehalte van het water of luchtdruk kunnen registreren en naar satellieten kunnen verzenden. “Er zijn ook vrij zwevende apparaten die vaak van het oppervlak naar een diepte van een of twee kilometer zinken en daarbij gegevens verzamelen”, zegt Wolf. Ter vergelijking: zwervers zoals badende dieren gaven slechts zeer onnauwkeurige gegevens. “Maar het is beter dan niets, vooral omdat de gegevens gratis zijn gegenereerd.” Digitale meters zijn erg duur en kunnen niet in grote aantallen worden gebruikt.

Waar zijn de rubberen dieren naartoe gereisd? Analyse van de ontdekkingsgegevens toonde aan dat het aanvankelijk tegen de klok in liep in de cirkelvormige stroom in de noordelijke Stille Oceaan – van Sitka aan de kust van Alaska, langs de Aleoeten, door het schiereiland Kamtsjatka en uiteindelijk door de Stille Oceaan langs de westkust van de Verenigde Staten naar Alaska. In 1994, 1998, 2001 en 2003 ontving Ebbesmeyer meldingen van vondsten uit Sitka, waaruit bleek dat de dieren meerdere rondjes in een cirkel maakten. Anderen ontsnapten aan de draaikolk en bereikten Hawaii en Australië.

“Misschien wel een van de meest opwindende ontdekkingen is dat er baddieren werden vervoerd van de Stille Oceaan naar de Noord-Atlantische Oceaan”, zegt Baher. “De bijbehorende modellen voorspelden dit, maar de dieren lieten zien dat het echt kon gebeuren.” In feite werden er in het begin van de eenentwintigste eeuw exemplaren gevonden aan de westkust van de Verenigde Staten, evenals in Schotland en Engeland. Ze dreven noordwaarts door de Beringstraat naar de Noordelijke IJszee naar Groenland in de Noord-Atlantische Oceaan – of ze nu bevroren waren in ijspakken of bovenop open drijvend ijs zaten. “Dit pad was een interessante bevestiging dat er een oppervlaktestroom was die zo’n afstand zou overbruggen”, zegt Wolf.

Sommige eenden kunnen nog steeds over de zeeën of over het ijs drijven

Sinds 2016 onderzoekt een oceanograaf van de Universiteit van Oldenburg in een interdisciplinair team met behulp van hardlopers hoe zwerfvuil wordt verspreid in de Noordzee. In totaal hebben de onderzoekers 65.000 piepkleine houten pontons in de Noordzee gedumpt. Ze werden gemarkeerd met een nummer en er werd gevraagd om de gevonden voorwerpen te melden met details van plaats en tijd. Een van de verrassende resultaten van het project: dat de stromingscondities in de Noordzee onder bepaalde omstandigheden kunnen omkeren. Opeens kregen we berichten uit Engeland. Daarmee werd duidelijk dat de houtisolatoren niet meer zoals gebruikelijk tegen de klok in gedreven werden, maar met de klok mee”, zegt Wolf. “Dat wist ze van tevoren niet.”

[Lesen Sie bei Tagesspiegel Plus, wo überall Plastik, ob Mikro- oder Nanoplastik, zu finden ist und was die Forschung bislang weiß, wie und ob es der Gesundheit schadet.]

Het huidige lot van de plastic dieren is onduidelijk. “Ik denk niet dat een van hen nog onderweg is. 30 jaar wind, golven en ultraviolette stralen hebben het plastic broos gemaakt, vermoedelijk gebroken in microplastic deeltjes”, zei oceanograaf Wolfe. Aan de andere kant kan Joanna Baher ‘ t sluit de mogelijkheid uit dat niemand een of andere eend ergens, zeg maar van het ijs.” Badeendjes hebben een schrikbarend lange levensduur, net als al het andere plasticdat komt op zee terecht.” (dpa)