Opinie: Economische geografie zorgt voor groei | Financiën en economie
The Limits to Growth is een van de belangrijkste non-fictieboeken uit de wereldliteratuur. Met een geschatte 30 miljoen exemplaren in omloop staat het ongeveer 30e op de lijst van best verkochte boeken aller tijden. De belangrijkste boodschap van het onderzoek van de Club van Rome in 1972 was: Stop de economische groei! Omdat het verantwoordelijk is voor de overexploitatie van de beperkte hulpbronnen van de aarde, waardoor de mensheid in existentiële nood terecht zal komen. Het toekomstscenario was zo nijpend dat angsten en zorgen leidden tot radicale verschuivingen in de politieke krachten in West-Europa. Als gevolg daarvan hebben groene bewegingen, partijen en belangengroepen zich als paddenstoelen uit de grond verspreid.
Sindsdien hebben de ideologieën van ‘geen groei’ of zelfs ‘degrowth’ gepleit voor een stap weg van het progressieve denken, en niet alleen met toenemende politieke populariteit en sociale acceptatie. Tot op de dag van vandaag dienen ze extremistische activisten zoals ‘The Last Generation’ en hun sympathisanten om het vliegen, het rijden in auto’s, het consumeren van vlees of stookolie aan de kaak te stellen – en om verkeersblokkades of de vernietiging van het maatschappelijk middenveld en culturele waarden te legitimeren.
De mate waarin de egoïstische Europese eisen om de groei op te geven kunnen worden onthuld door een heel eenvoudig empirisch feit. Toen de ‘grenzen aan de groei’ rijke westerse samenlevingen in 1972 met een dystopische toekomst confronteerden, leefden er over de hele wereld ongeveer vier miljard mensen. In november 2022 waren dat er al zo’n acht miljard. Volgens bevolkingsprognoses van de Verenigde Naties zullen er in 2050 ongeveer tien miljard mensen zijn in het ‘medium scenario’. Zelfs als de geboortecijfers in Afrika, Latijns-Amerika en Azië aanzienlijk dalen, verwacht het ‘lage scenario’ nog steeds een stijging tot 9,4 miljard in 2050. Hoe moet dit passen bij de snelle groei van de wereldbevolking enerzijds, en de snelle groei van de wereldbevolking? aan de andere kant? En de krimp van de wereldeconomie aan de andere kant?
De causaliteit wordt op zijn kop gezet
De ideologieën van ‘geen groei’ of ‘degrowth’ erkennen niet dat de overgrote meerderheid van de mensheid (nog steeds) in armoede leeft. Het zingen van de lof van verlating en deflatie voor de armsten en armsten klinkt arrogant, betweterig, en misschien arrogant, zo niet zelfs cynisch, voor de massa van de wereldbevolking, die gedwongen wordt te leven met niet veel meer dan basisbehoeften en vaak met minder. En degenen die weinig of niets hebben, willen – meestal meer voor hun kinderen dan voor zichzelf – een beter leven met meer consumptie, mobiliteit en plezier.
“Zolang mensen slimmer worden, zal niets een onbeperkte economische groei in de weg staan.”
De economie gaat onvermijdelijk vóór al het andere, en pas dan volgt al het andere, zoals het milieu – en dit geldt niet alleen voor minder ontwikkelde of economisch opkomende regio’s in de wereld. In grote delen van de samenlevingen in Europa en Noord-Amerika is de situatie niet anders. In de plattelandsgebieden die kampen met processen van structurele transformatie is het al gemakkelijk te zien waar de economische neergang de samenleving naartoe leidt: naar de politiek extreme marges van degenen die zogenaamd of feitelijk achterblijven.
Het meest dramatisch is dat de ideologieën van ‘geen groei’ of ‘degrowth’ de causaliteit op zijn kop zetten. Meer economische groei zal de wereld niet over de rand duwen. Het is waar dat het in het verleden niet de dichtbevolkte gebieden van de wereld waren die verantwoordelijk waren voor de klimaatverandering of de vernietiging van het milieu. Omdat er in totaal acht miljard mensen zijn, verdienen vijf tot zes miljard mensen niet genoeg geld om de CO2-uitstoot aanzienlijk te verhogen.
Armoede is gevaar, geen rijkdom
Maar het is ook waar dat armoede, en niet rijkdom, in de toekomst de ernstigste doodsoorzaak van het milieu en het klimaat zal worden. Omdat economische en bevolkingsgroei worden gekenmerkt door een negatieve relatie. In arme samenlevingen zijn de geboortecijfers hoger en als gevolg daarvan is de bevolkingsgroei sneller dan in rijkere gebieden. De sterke bevolkingsgroei gecombineerd met dynamische inhaaleffecten creëren echter samen een gemengde situatie die het milieu feitelijk aan een ongekende stresstest zal onderwerpen. Alleen een grotere economische groei zal mogelijk zijn, en niet minder.
Sterke economische groei vertraagt niet alleen de bevolkingsgroei. Het stelt arme gemeenschappen ook in staat zich beter aan te passen aan milieu- en klimaatverandering en zichzelf effectiever te beschermen tegen de gevolgen van veranderingen in het milieu en rampen die hun bestaan bedreigen. Er bestaat ook een negatief verband tussen economische groei en de gevolgen van schade. Degenen die rijker zijn, zijn waarschijnlijker in staat om voorzorgsmaatregelen te nemen, woningen te verplaatsen naar overstromingsbestendige gebieden, rivieren te temmen, (hogere) dammen te bouwen en effectieve waarschuwings- en noodsystemen te installeren.
Iedereen die uit het Emmental komt kent de historische voorbeelden uit Zwitserland. Nederland biedt hier een moderne aanpak voor met de Afsluitdijkroute, ruim 30 kilometer lang tussen de provincies Noord-Holland en Fryslân. Bovendien laten Zwitserland met zijn waterkrachtcentrales en Nederland met zijn getijdencentrales zien hoe milieurisico’s kunnen worden gebruikt om economische kansen, energie en daarmee groei te genereren. Bangladesh benadrukt hoe bescheiden economische vooruitgang heeft bijgedragen aan het terugdringen van het aantal slachtoffers van overstromingen. Terwijl daar honderdduizenden mensen omkwamen als gevolg van de verwoestende gevolgen van de stijgende wateroverstromingen, is het aantal slachtoffers onlangs gedaald tot een paar honderd.
Zonder betere technologie werkt het niet
Om het bot te zeggen: West-Europa heeft de mensheid als geheel ernstige milieurisico’s opgelegd op haar lange weg naar welvaart. Juist om deze reden moeten de rijke samenlevingen van West-Europa nu de massa van de armen (en nog steeds groeiende) in de wereld steunen op hun lange weg naar grotere welvaart, zonder het klimaat en het milieu in gevaar te brengen. Betere technologieën zijn de sterkste, beste en misschien wel enige strategie voor duurzaam succes.
In tegenstelling tot wat de Club van Rome veronderstelt, kent de economische groei geen grenzen. De bronnen van economische groei zijn de prestaties en creativiteit van mensen in het vermogen om toekomstige problemen voortdurend op te lossen. Maar kennis is niet beperkt en neemt niet af door gebruik. Zolang mensen slimmer worden, zal niets een onbeperkte economische groei in de weg staan. Meer groei betekent niet meer vernietiging van het milieu of meer verspilling van hulpbronnen. Economische groei betekent het verminderen van afval, het verhogen van de efficiëntie, het creëren van meer waarde met minder inspanning, en het creëren van een betere levenskwaliteit voor meer mensen door middel van klimaatneutrale, milieuvriendelijke en hulpbronnenbesparende technologieën.
De geo-economieën van de jaren 2020, met een snelle bevolkingsgroei in de economisch zwakkere regio’s van de wereld en een Europese bevolking die alleen door migratie groeit maar nog steeds vergrijst, vereisen economische groei die wordt aangedreven door nieuwe kennis, technische vooruitgang en innovatieve probleemoplossingen. Het volgende is van toepassing: economisch sterkere samenlevingen zijn beter in staat om over de hele linie duurzame ‘groene’ (industriële) productieprocessen op gang te brengen. Ze beschikken over voldoende kennis, ervaring, kapitaal (of kredietcapaciteit) en hooggekwalificeerd personeel om decarbonisatie en de transitie van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energiebronnen te realiseren.
Kennis, innovatie en groei voor transformatie
Het is een vergissing te denken dat “nulgroei” of zelfs economische krimp de enorme uitdagingen waarmee de mensheid wordt geconfronteerd, kan overwinnen. Het tegenovergestelde is waar: alleen met groei en niet zonder groei zullen de zaken beter en niet slechter worden, zowel voor de kinderen van kinderen als voor het milieu en het klimaat. Het versnellen van de technologische vooruitgang die de kwaliteit van de lucht, het water, de bodem en de biosfeer verbetert, of het ontwikkelen van processen om de uitstoot van kooldioxide te verminderen, op te vangen en te verminderen, vormt de sterkste bijdrage die West-Europa kan leveren in de strijd tegen de klimaatverandering. .
Dit vereist een grotere productie van kennis en innovatie, wat op zijn beurt de economische groei versnelt. Daarom is en blijft economische groei de basisvoorwaarde voor een succesvolle ecologische transitie. Het zijn geen ‘geen groei’- of zelfs ‘degrowth’-strategieën, maar eerder meer groei die het beste alternatief bieden voor een betere toekomst voor de mensheid in de geo-economie van de 21e eeuw.
Heeft u een fout gevonden? Rapporteer nu.
“Analist. Schepper. Zombiefanaat. Fervente reisjunkie. Popcultuurexpert. Alcoholfan.”
– Geografische economie zorgt voor groei
De uitdrukking ‘geen groei’ of zelfs ‘ontgroei’ is misleidend, omdat meer groei niet meer vernietiging van het milieu betekent, maar eerder minder verspilling en meer efficiëntie.