De federale begroting: wat de begrotingscrisis betekent voor de wetenschap

De belangrijkste cijfers voor de begroting 2024 zijn nog onduidelijk. Het laatste overleg zou eigenlijk vorige week plaatsvinden. Deze werden echter geannuleerd. De reden hiervoor: de uitspraak van het Federaal Constitutioneel Hof over de begroting – het oordeelde dat de aanvullende begroting voor 2021, die voorzag in het uitstel van pandemische leningvergunningen ter waarde van 60 miljard euro voor het Klimaat- en Transitiefonds, ongrondwettelijk was verklaard en ongeldig. Het besluit heeft ernstige gevolgen voor de financiële planning van de federale overheid. Dit kan ook gevolgen hebben voor universiteiten en onderzoek naar bepaalde financieringsprogramma’s.

“Helaas is het nog niet mogelijk om specifiek te beoordelen hoe de aangekondigde maatregelen de BMBF-begroting zullen beïnvloeden”, zei een woordvoerster van BMBF op vraag van Onderzoek en Onderwijs. De effecten van de begrotingsuitspraak van het Federaal Constitutioneel Hof (BVerfG) worden binnen de federale overheid zorgvuldig bestudeerd. Maar één ding is al zeker: “De dienstverlening aan bestaande wettelijke verplichtingen blijft onaangetast door het verbod.” Volgens de BMBF zullen het toekomstige contract “Versterking van studies en verbetering van het onderwijs”, evenals het “Handvest voor onderzoek en innovatie” en het hoogleraarschapsprogramma niet worden beïnvloed door de nieuwe uitspraak van de rechtbank.

Bruno Honel, lid van de Begrotings- en Financiële Commissie van de Duitse Bondsdag voor de Groene Partij, deelt deze beoordeling: “Ik neem aan dat de uitspraak van het Federale Constitutionele Hof geen directe gevolgen heeft voor de begroting van het Ministerie van Onderwijs en Onderzoek.” ‘Onderzoek en onderwijs’, zei hij. Zijn kantoor merkt echter ook op dat de onderhandelingen nog gaande zijn, waardoor het nog niet 100% duidelijk is hoe aan de financieringsbehoeften voor de transformatie van de Duitse economie kan worden voldaan. “Wij, de Groenen, zijn vastbesloten ervoor te zorgen dat de kernbegroting vrijgesteld is van bezuinigingen. Naar onze mening is het niet gepast om te bezuinigen op gebieden die van groot belang zijn voor onze toekomst, zoals onderwijs en onderzoek.”

Begroting: Bezuinigingen brengen nieuwe goedkeuringen in gevaar

Bij nieuwe goedkeuringen is de situatie anders: “Nieuwe goedkeuringen voor meerjarige projecten zijn vanwege het verbod niet mogelijk”, zegt een woordvoerster van de BMBF tegen Research & Teaching. Dit heeft ook gevolgen voor het toekomstige onderzoeksbudget van de EU. De Europese Commissie heeft al voorgesteld de volgende EU-begroting met 100 miljard euro te verhogen. Een tiende van dat bedrag zou naar een nieuw technologieprogramma moeten vloeien. Het tijdschrift Science Business meldde vorige week dat de kansen op het verkrijgen van deze onderscheiding scherp zijn afgenomen als gevolg van de Duitse begrotingscrisis, en dat er waarschijnlijk verliezen zullen optreden in het toekomstige onderzoeksbudget van de Europese Unie. Het blijft onduidelijk of dit uiteindelijk het geval zal zijn, evenals alle gevolgen voor de Duitse wetenschap.

Juridische experts waren ingenomen met de beslissende uitspraak van het Federale Constitutionele Hof. Professor Dr. zei: Markus Heintzen, Afdeling Rechtsgeleerdheid, Vrije Universiteit Berlijn Op aanvraag. Voor hem zijn drie aspecten belangrijk: ten eerste dat ‘noodsituatie’ een juridische term is en dus geen kwestie van politieke discretie. Ten tweede zijn er tijdslimieten. “Er mogen geen leningen worden afgesloten voor de periode later in het jaar waarin er sprake is van een noodsituatie”, legt Heintzen uit. En het laatste punt: dit alles geldt voor “niet-geconsolideerde particuliere bezittingen, dat wil zeggen extra huishoudens naast het gezin.”

Prof. Dr. betoogt hetzelfde. “Het Federale Constitutionele Hof heeft voor het eerst beslist over de nieuwe schuldenrem en hier over de uitzondering in het geval van natuurrampen of buitengewone noodsituaties”, aldus Henning Tabe van de Universiteit van Trier. Er werd besloten dat er niet alleen een feitelijke component moest zijn, maar ook een tijdelijke component. Methoden: De noodresolutie moet jaarlijks worden bijgewerkt. “Het was niet geheel verrassend, maar het was wel degelijk een innovatie”, aldus de hoogleraar publiekrecht, Duits en internationaal financieel en fiscaal recht. Tabb legde verder uit dat particuliere fondsen het hele jaar door voor financiering zorgden, waardoor de leningen konden worden ‘bevroren’. Voordeel: hierdoor wordt lay-outveiligheid verkregen. Nadeel: zwak uitzonderlijk karakter van de noodsituatie. “Het BVerfG heeft hiervoor terecht gewaarschuwd”, zegt Tapie tegen de website Onderzoek en Onderwijs. “De aanwezigheid van ‘coronaleningen’ in de ‘klimaatfondsen’ behoeft uiteraard een bijzondere verklaring.”