Paleoklimaat: “Klimaat op aarde is zeker niet in evenwicht”

Ons begrip van het klimaat in het verleden stelt ons in staat om te zien hoe ongebruikelijk de huidige klimaatverandering is vanuit een geologisch oogpunt. Daarnaast zijn er nog processen in klimaatmodellen die worden gebruikt voor toekomstvoorspellingen die niet of slechts gedeeltelijk worden weergegeven.

Het gaat onder meer om langzame reacties in het klimaatsysteem, bijvoorbeeld door het verdwijnen van grote stukken ijs. In het oude klimaat, dat we uit proxies kunnen afleiden, had deze feedback vaak daadwerkelijk effect. Als deze samenvallen met een reconstructie van het paleoklimaat uit uitgebreidere aardsysteemmodellen, geeft dit ons meer zekerheid voor klimaatvoorspellingen voor de komende eeuwen.

Uw expertisegebied is de laatste 14 miljoen jaar. Wat zijn de belangrijkste oude klimatologische gebeurtenissen van onze aarde tijdens deze fase? En wat is hun impact?

Ongeveer 14 miljoen jaar geleden, na het optimale warme klimaat in het Midden-Mioceen, kwamen we in een langdurige afkoelingsfase. De Antarctische ijskappen konden zich hier opnieuw vestigen. In de afgelopen miljoen jaar was de Midden-IJstijd, 3,2 miljoen jaar geleden, misschien wel de meest opwindende. In die tijd was het klimaat op aarde heel anders dan wat we vandaag zien – hoewel er geen geografische en CO2-verschillen waren.₂De focus was hetzelfde. Daarom wordt het ook beschouwd als een analoog van een potentiële toekomst. Deze periode in het midden van het Plioceen werd gevolgd door een nieuwe afkoelingsfase die de vorming van ijskappen op het noordelijk halfrond mogelijk maakte.

De Amerikaanse klimaatwetenschapper James Hansen zegt dat we met het huidige doel van twee graden, als we het al bereiken, de klimaatcatastrofe geenszins zullen stoppen, maar in het beste geval zullen we ons in de richting van precies deze Plioceen-omstandigheden bewegen. Hoe was het klimaat op aarde in die tijd?

CO. bedrijf₂Atmosferische concentratie was rond ons huidige niveau. De Plioceen klimaatmodellen die we ontlenen aan proxy’s en supercomputers beschrijven een toestand waarin alles al in evenwicht was. We zijn nog steeds op weg naar dat evenwicht. Vandaar dat Hansen voorspelde.

Dus we verwachten…

… aanzienlijk hogere temperaturen en lagere temperatuurverschillen tussen hoge en middelste breedtegraden. We moeten rekening houden met meer neerslag op het land, waarbij de toendra-taiga-grens agressief naar het noorden is verschoven, met veel kleinere ijskappen en de zeespiegel zo’n 25 meter hoger. In principe moet men echter voorzichtig zijn bij dergelijke beoordelingen. Het Plioceen is misschien wel de beste analogie met wat komen gaat. Maar er zijn nog veel open vragen. Ik hoop echter dat we Plioceen-omstandigheden zullen opnemen in huidige voorspellingen en onderzoek naar klimaatimpact om voorspellingen te verbeteren – en dus de nodige tegenmaatregelen.

“Voor zover ik weet, heeft geen enkele levende soort het wereldwijde klimaat zo sterk en snel beïnvloed als de mens.”

Je hebt je gespecialiseerd in je onderzoek in Centraal-Azië, de Alpen, Scandinavië en de Himalaya. Waarom deze gebieden, en wat zijn hier de belangrijkste bevindingen?

Al deze gebieden worden gekenmerkt door bergen. Hier resulteert de interactie van klimaat en complexe topografie in een grote diversiteit aan landschappen, soorten en dier- en plantenculturen op een klein gebied. Maar ik vind ook de interacties tussen het mondiale klimaat en grotere bergketens zoals de Andes bijzonder spannend. De vorming van deze bergen verandert het klimaat op regionale en zelfs mondiale schaal. Dit betekent dat paleoklimaatreconstructies ons iets kunnen vertellen over de geschiedenis van de vorming van deze bergketens. Veranderingen in het klimaat beïnvloeden op hun beurt de gletsjeractiviteit en verschillende processen op het landoppervlak die deze bergen kunnen eroderen. Dit blijkt ook uit onze zoekresultaten.

Is het klimaat op aarde min of meer stabiel of eerder kwetsbaar in vergelijking met de laatste paar miljoen jaar?

Het zou beter zijn om te zeggen of het evenwichtig is of niet. En dat is het zeker niet. Strikt genomen is er nooit een evenwicht, omdat de randvoorwaarden voortdurend veranderen, maar dat gaat meestal niet zo snel. Het klimaat is zich momenteel aan het aanpassen aan de snel veranderende grensomstandigheden, vooral de concentratie van broeikasgassen. Voor zover ik weet, heeft geen enkel macrotype het mondiale klimaat zo sterk en snel beïnvloed als de mens.

Stel dat er op een gegeven moment een evenwicht is bereikt. Het is onwaarschijnlijk dat dit evenwicht in overeenstemming zal zijn met de menselijke behoeften. Probeert de mens dit systeem niet uit balans te brengen om het hem gemakkelijker te maken?

Zo’n extreme vorm van geo-engineering zou een zeer ambitieus doel zijn en mogelijk onvoorziene gevolgen hebben. Aanpassen aan de nieuwe evenwichtstoestand zal zeker moeilijk zijn. Daarom is mitigatie beter dan adaptatie of geo-engineering. Het maakt de aarde niet uit of we in evenwicht zijn, of we ernaartoe gaan, of hoe dat evenwicht eruit zal zien. Maar mensen en hun medebewoners van de planeten zullen lijden, en het is belangrijk om te onthouden dat dit al gebeurt.