Buideldieren in vleugelpakken: de 'vliegende koala's' van Australië | Wetenschappen

Dit is een van de meest bijzondere bezienswaardigheden in de Australische natuur: wanneer een gigantisch zweefvliegtuig door de boomtoppen vaart, lijkt het op een vliegende schotel. Of pijlstaartroggen die in de zee drijven. Er zijn echter niet veel opnames van dergelijke reizen. ‘Grote zweefvliegtuigen’, zoals ze in hun thuisland worden genoemd, behoren tot de meest bedreigde zoogdieren ter wereld – en tegelijkertijd een van de minst bekende.

Het gemiddelde gewicht is ongeveer anderhalve kilogram, dat wil zeggen ongeveer de grootte van een huiskat. “Het zijn de grootste varende buideldieren ter wereld”, schreef de Sydney Morning Herald onlangs. “De vliegende koala waar de meeste mensen nog nooit van hebben gehoord en weinigen ooit hebben gezien.” De wetenschappelijke naam voor buideldieren is Petauroides. In de eucalyptusbossen aan de oostkust waren ze niet zo zeldzaam. Tegenwoordig worden ze in sommige gebieden als al uitgestorven beschouwd.

“Het zijn prachtige wezens die een verborgen leven leiden in de boomtoppen van bossen”, vertelde Anna Grakanen, die dieronderzoek doet aan de Australian National University, aan het Duitse persbureau. “Ze zijn ongelooflijk donzig, hebben grote ronde oren en een heel lange staart.”

Altijd endemisch in Australië

Ze hebben pluisjes en schattigheid gemeen met koala's, evenals een voorkeur voor eucalyptusbladeren. Een verschil is dat grotere zweefvliegtuigen van boom naar boom kunnen glijden over een afstand van maximaal 100 meter. Dit werd mogelijk gemaakt dankzij een membraan dat zich uitstrekte van de pols tot de enkel – een soort “harige pak”, zoals de Sydney Morning Herald het omschreef. “Vandaar de bijnaam ‘vliegende koala’”, legt Graakkanen uit.

Dieren met een zwarte, grijze of witte vacht zijn 's nachts actief en slapen overdag in boomholten. Na zonsondergang klimmen ze in het bladerdak. Daar voeden ze zich de hele nacht met de eucalyptusboom voordat ze weer in de holte van hun boom verdwijnen. Vrouwtjes krijgen in de lente en zomer nakomelingen, die ze aanvankelijk in hun buidel dragen totdat de baby's groot worden. Vervolgens dragen ze de jongen nog een paar maanden op hun rug door het gebladerte. Grote zweefvliegtuigen zwerven al tientallen miljoenen jaren over de aarde, maar zijn altijd endemisch geweest in Australië.

Bossen worden van hun leefgebied ontdaan

Langetermijnstudies van de afgelopen twintig jaar hebben aangetoond dat de bevolking zeer snel afneemt. Deskundigen schatten dat tot 85 procent van alle gigantische zweefvliegtuigen omkwam, vooral tijdens de verwoestende ‘Zwarte Zomer’ van 2019/2020. In die tijd hebben wekenlange bosbranden ruim twaalf miljoen hectare land verwoest en zijn talloze dieren gestorven of verdreven.

Naast bosbranden zijn de belangrijkste bedreigingen onder meer ontbossing en de daarmee samenhangende versnippering van habitats. Ecologen proberen al een tijdje verdere ontbossing in het leefgebied van de laatste grote zweefvliegtuigen in de staatsbossen van New South Wales te voorkomen – met name in het Talaganda State Forest ten zuidoosten van de hoofdstad Canberra, vlakbij een nationaal park met dezelfde naam.

De Environmental Protection Agency (EPA) heeft herhaaldelijk opdracht gegeven tot stopzetting van de werkzaamheden van het staatsbosbouwbedrijf. Het bedrijf zegt dat het bedrijf niet heeft gecontroleerd of bedreigde diersoorten de bomen als leefgebied gebruikten voordat het met de opruimingswerkzaamheden begon. WWF heeft ook een petitie gelanceerd om bomen in het staatsbos te behouden en roept op tot “het redden van een van de laatste bolwerken van de bedreigde reuzenzweefvliegtuigen.”

Toeristen kunnen ook gaan zoeken

Ondertussen blijft Jarkanen vele nachten doorbrengen met het uitvoeren van veldonderzoek en het volgen van gigantische zweefvliegtuigen in het wild. Met zaklamp en verrekijker gaan we het bos in – en dan moeten we wachten en zoeken tot op een gegeven moment de ogen van een van de prachtige dieren oplichten. “Ik klim ook in bomen om camera's met bewegingssensoren in het bladerdak en in tegenoverliggende boomholten te installeren om het gedrag van gigantische zweefvliegtuigen beter te bestuderen”, zegt ze.

De onderzoeker adviseert toeristen zelf op zoek te gaan in het Talaganda National Park, gelegen op de westelijke hellingen van de Great Dividing Mountain Range. Dieren leven hier beschermd en ontbossing is verboden. “Als ze eenmaal een exemplaar hebben gevonden, hebben ze de neiging om naar je te gaan zitten staren. Meestal heb je genoeg tijd om er ten volle van te genieten”, zegt ze opgewonden. Er is maar één ding waar je rekening mee moet houden: “Je moet een rood filter op hebben je zaklamp als “Je de grote zweefvliegtuigen lange tijd wilt observeren om de ogen van de dieren geen pijn te doen.”

Beheer privacy-instellingen