Zeeolifanten hebben de minste hoeveelheid slaap nodig van alle dieren

Slechts 2 uur slaap in blokken van 10 minuten: hoe dit zeedier zijn lichaam afsluit en wat er daarna gebeurt, is bijna angstaanjagend.

Wel eens van een powernap gehoord? De Engelse term verwijst naar een kort, diep dutje waarin je je batterijen kunt opladen. Nu rapporteren Amerikaanse onderzoekers in het tijdschrift Science dat een groot zoogdier uit de Stille Oceaan de meester is van deze powernap. Volgens hun bevindingen slapen noordelijke zeeolifanten slechts twee uur per dag, in segmenten van tien minuten. Ook gebeurt er iets dat ons mensen doet huiveren.

Wetenschappers van het Scripps Institution of Oceanography aan de Universiteit van Californië, San Diego, vroegen zich af wanneer noordelijke zeeolifanten slapen. Omdat zeezoogdieren ongeveer zeven maanden per jaar op jacht zijn naar prooien. Om dit te doen, duiken ze tot een diepte van 750 meter en kunnen ze tot dertig minuten zonder lucht overleven. Tussen de duiken door drijven ze een paar minuten naar de oppervlakte om te ademen, om geen maaltijd te worden voor een hongerige haai of walvis.

Om te bestuderen hoe zeehonden slapen, ontwikkelde onderzoeker Jessica Kendall Barr een soort badmuts met elektroden om hersenactiviteit te meten en lichaamssensoren om bewegings- en hartslaggegevens vast te leggen. Ze rustte 13 vrouwtjes uit met deze badmuts, vijf in een laboratoriumtank en acht in het wild.

Kendall Barr en haar collega’s ontdekten dat, in tegenstelling tot dolfijnen en zeeleeuwen, zeeolifanten niet presteren wat bekend staat als hemisferische slaap. Deze zeezoogdieren slapen met slechts één hersenhelft, terwijl de andere voor de veiligheid wakker blijft.

Niet zo zeeolifanten. Ze kunnen hun lichaam gespannen houden in de diepe slaapfase en in het water drijven. In de zogenaamde snelle oogbeweging of snelle oogbewegingsfase (Duits: snelle oogbewegingen) verliezen ze de controle over hun lichaam. “Sommige spieren raakten tijdelijk verlamd en de dieren stortten naar de zeebodem in een schijnbaar neerwaartse spiraal – als gevallen bladeren”, schrijft Kendall Barr. Deze fasen duren vaak maar ongeveer tien minuten en zijn voldoende voor de dieren om energie op te bouwen.

“Ik vind het fascinerend dat een zoogdier kan slapen terwijl het honderden meters onder het oppervlak zweeft”, vertelde co-auteur Terri Williams aan de BBC. “Het is geen lichte slaap, het is een echte diepe slaap die mensen laat snurken.” Opmerkelijk is dat de hersenen van zeehonden ze betrouwbaar wakker maken voordat ze zonder zuurstof komen te zitten. Williams: “Stel je voor dat je wakker wordt op de bodem van een diepe, donkere poel, wetende dat je geen zuurstof meer hebt. Je krijgt er koude rillingen van.”

Trouwens, tot nu toe werd de Afrikaanse olifant beschouwd als het dier dat het minst slaapt: hij sluit zijn ogen slechts ongeveer twee uur per nacht. De korte siësta van tien minuten aan de gelijknamige zee lijkt daar nu aan te tippen.

Waarom is het belangrijk om de slaapgewoonten van zeedieren te bestuderen? Kendall-Bar schrijft: “Meer weten over waar, wanneer en hoe zeezoogdieren op zee slapen, kan wetenschappers helpen bij het identificeren en beschermen van kritieke winterslaaphabitats.” Zodat de dieren in alle rust slapen en leven.