UNESCO Werelderfgoed: Fryslân Planetarium – nrz.de

Er zijn al twaalf Werelderfgoedlocaties in het Koninkrijk der Nederlanden, waarvan twaalf in Nederland en één op Curaçao in het Caribisch gebied. Nu is ook het Eise-Eisinga Planetarium in Franeker uitgeroepen tot UNESCO Werelderfgoed. Dit is de vierde locatie voor de provincie Fryslân. Hieronder vallen ook het stoomgemaal Woudagemaal bij Lemmer, de Waddenzee en de Genadekolonies.

In Noord-Holland moesten ze een heel jaar wachten op de beslissing, maar die is nu gevallen. Het Koninklijk Eise-Eisinga Planetarium, zoals de volledige naam luidt, ligt nu in lijn met onder meer de Nederlandse Waterlinie, de Beemsterpolder, het Rietveld Schröderhuis in Utrecht, de Van Nellefabriek in Rotterdam en de Oude Stad van Amsterdam. Het oudste werkende planetarium ter wereld werd tussen 1774 en 1781 gebouwd door de getalenteerde Nederlandse amateurastronoom Is Eisinga, en in zijn huis in Franeker werd een bewegend model van het zonnestelsel gemaakt.

Eén millimeter = één miljoen kilometer

Om het in zijn woonkamer te laten passen, gebruikte Esenga, die zijn inkomen al verdiende als wolkaarder in de textielhandel, een schaal van 1:1.000.000.000.000: één millimeter komt overeen met één miljoen kilometer. Het model verkeert nog in originele staat en is het hele jaar door open voor publiek. “We zijn in 2003 begonnen met de nominatie en het is natuurlijk mooi dat het Eise Eisinga Planetarium twintig jaar later al is opgenomen op de Werelderfgoedlijst”, zegt directeur Adrie Warmenhoven.

Eisinga (1744-1828) kwam op het idee om een ​​planetarium te bouwen om een ​​hedendaagse profetie te weerleggen. Ze zei dat sommige planeten zich op ramkoers bevonden en dat daarom het einde van de wereld op handen was. Hij hoopte met zijn model het tegendeel te bewijzen en de angst van zijn landgenoten voor een toekomstige apocalyps weg te nemen. Hij was geen wetenschapper in de klassieke zin van het woord, maar eerder een zeer intelligent persoon, die alleen de basisschool had bezocht en zijn enorme kennis op eigen kracht had verworven. Hij bouwde het planetarium in zeven jaar tijd met de steun van zijn vader en broer, geheel op eigen initiatief en voornamelijk ’s avonds en ’s nachts, waarbij hij overdag zijn wolkaardbedrijf runde.

+++ Wil je geen ander nieuws uit het buurland missen? Schrijf u dan nu in op de gratis nieuwsbrief Nederland!+++

Eisinga’s werk was zo uitzonderlijk dat professor Jan Hendrik van Swenden van de Franker Universiteit er een heel boek over schreef nadat hij het planetarium had bezocht en Eisinga had gevraagd gastcolleges te geven. Koning Willem I bezocht het planetarium ook met zijn zoon Prins Frederik der Nederlanden in 1818. Een paar jaar later, in 1825, verwierf hij het voor het toenmalige Rijk voor een zeer groot bedrag en gaf het de titel Koninklijk Planetarium Eis- Issinga. Isinga mocht daar blijven en ontving een jaarlijkse vergoeding om het draaiende en onderhouden te houden. Eisinga overleed in 1828 op 84-jarige leeftijd. In 1859 schonk de staat het planetarium aan de gemeenschap van Franeker.

Nederlandse Werelderfgoedlocaties

De UNESCO Werelderfgoedlocaties van Nederland variëren van unieke natuurgebieden tot unieke gebouwen en indrukwekkende architectuur. De volledige lijst omvat de Neder-Duitse Kalksteen, de Nederlandse Waterbeschermingslinie, de Genadekolonies Drenthe en Fryslân, de Van Nel-fabriek in Rotterdam, de Waddenzee, het huis van Rietveld Schröder in Utrecht, de Beemsterpolder en het stoomhuis Wodagemal. Het gemaal bij Limmer in Fryslân, Natuurreservaat Schockland, de Noordoostpolder in Flevoland, de grachten van Amsterdam en de windmolens in Kinderdijk-Elshout. Het Koninkrijk der Nederlanden heeft nog een UNESCO-site, het historische centrum van Willemstad op Curaçao, een autonome staat binnen het Koninkrijk.

achtergrond

UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) werd opgericht in 1945 en maakt deel uit van de Verenigde Naties. De Werelderfgoedconventie is een van de bekendste verdragen van UNESCO en is door alle UNESCO-lidstaten ondertekend. Het doel van de Conventie is het behoud van erfgoed – een gebied en/of gebouw – met een unieke en universele waarde voor de mensheid en dus voor toekomstige generaties. Op grond van dit verdrag hebben de lidstaten zich ertoe verbonden werelderfgoedlocaties te beschermen, behouden, identificeren en toegankelijk te maken. Nederland ondertekende in 1992 de Werelderfgoedconventie.

Meer artikelen uit deze categorie vindt u hier: Nederrijn