Noordwest-Groenland was 400.000 jaar geleden ijsvrij

De sombere toekomst weerspiegelt zich in het verleden: in de opwarmingsfase zo’n 400.000 jaar geleden verdween de dikke ijskap in het noordwesten van Groenland zo’n 16.000 jaar. Dat blijkt uit de resultaten van de nieuwe analyse van een boorcentrum van de geheime militaire basis “Camp Century”. Volgens de onderzoekers heeft de gemiddelde wereldtemperatuur waar we momenteel weer naar toe stevenen als onderdeel van antropogene klimaatverandering geleid tot het smelten. Hierdoor is er kans op overstromingen: volgens berekeningen heeft het verlies van Groenlands ijs bijgedragen aan een zeespiegelstijging van maar liefst 1,4 meter.

Het lijkt wel eeuwig ijs: ook geologen gingen er lang van uit dat de kilometers dikke ijskap in het noordwesten van Groenland in staat was de warmste periodes in de geschiedenis van de aarde gedurende miljoenen jaren te trotseren. Maar ongeveer twee jaar geleden presenteerden onderzoekers bewijs dat dat niet het geval was. Hun bevindingen waren gebaseerd op het onderzoeken van een monster van ijs en sediment in de jaren zestig op de geheime militaire basis van het Amerikaanse leger, Camp Century, gelegen in het ijs van het Noordpoolgebied. Plantenresten in sedimenten hebben gedocumenteerd dat er ooit een toendra was waar nu een kilometers dikke laag ijs ligt. Ruwe dateringen hebben al aangetoond dat het aardoppervlak ergens in de afgelopen 1,1 miljoen jaar is blootgesteld.

Wanneer verspreidde de toendra zich?

Het is echter nog niet duidelijk wanneer precies en voor hoelang. Deze informatie is echter belangrijk om de gebeurtenis te kunnen classificeren in de context van de klimaatgeschiedenis. Omdat het begrijpen van het verleden van Groenland van cruciaal belang is voor het beoordelen van de klimatologische omstandigheden waaronder ze van cruciaal belang kunnen worden voor het behoud van de Groenlandse ijskappen. Een internationaal onderzoeksteam onder leiding van Andrew Crist van de Universiteit van Vermont in Burlington heeft nu een duidelijker beeld gegeven van de ijsvrije periode in het noordwesten van Groenland.

Ze hebben het materiaal van de historische boorkern onderworpen aan dateringen met behulp van de zogenaamde luminescentietechnologie. Het is gebaseerd op het feit dat licht of donker leidt tot bepaalde veranderingen in de sedimentcomponenten. Dankzij moderne detectiemethoden kan dit als een soort kloksysteem worden gebruikt om aan te geven wanneer de sedimenten voor het laatst aan de zon zijn blootgesteld – in dit specifieke geval waren ze niet bedekt met ijs. Daarnaast onderwierpen de onderzoekers de kwartskristallen uit het sediment aan een speciale analysetechniek. Zoals ze uitleggen, onthullen bepaalde verhoudingen van isotopen van de elementen beryllium en aluminium hoe lang het materiaal is blootgesteld aan de lucht en dus aan kosmische straling.

Kennismaking met de ambassade

De onderzoekers konden aantonen dat er ongeveer 416.000 jaar geleden een met vegetatie bedekte toendra bestond op de plek die nu dicht bedekt is met ijs. Wat de lengte van de ijsvrije periode betreft, wezen de resultaten van de analyse op ongeveer 16.000 jaar. “Dit is het eerste geldige bewijs dat een aanzienlijk deel van de Groenlandse ijskap verdween toen het opwarmde”, zegt coauteur Paul Berman van de Universiteit van Vermont. Wetenschappers zeggen dat het ijsverlies nu ook kan worden toegewezen aan een reeds bekende warme fase: de zogenaamde Marine Isotope Phase 11 (MIS 11). Het is opmerkelijk dat eerdere resultaten aangeven dat deze overgangsperiode werd gekenmerkt door gemiddelde temperaturen die iets hoger waren dan vandaag.

De resultaten suggereren dus dat de Groenlandse ijskap mogelijk gevoeliger is voor door de mens veroorzaakte klimaatverandering dan eerder werd gedacht: “Als matige opwarming boven MIS 11 resulteert in ijsverlies op Groenland, is het ook waarschijnlijk dat snelle, aanhoudende en grote antropogene opwarming in de Noordpool zal de Groenlandse ijskap doen smelten, de zeespiegel verhogen en in de komende eeuwen extra klimaatfeedback veroorzaken. “

Op basis van de berekeningen van het model bieden ze ook een beoordeling van de effecten van het smelten van de gigantische ijskappen van Groenland 400.000 jaar geleden. Dienovereenkomstig kan de instroom van water hebben bijgedragen aan de wereldwijde zeespiegelstijging tijdens de interglaciale periode van 11 meter, maar misschien wel zes meter.

Maar in die tijd waren er geen steden aan de kusten die nu worden bedreigd door overstromingen. “Als slechts delen van de Groenlandse ijskap zouden smelten, zou de zeespiegel dramatisch stijgen”, zegt medeauteur Tammy Ritnor van de Utah State University in Logan. “En denk dan eens aan alle wereldbevolkingscentra die zich op zeeniveau bevinden”, zei hij.

Bron: University of Vermont, professioneel artikel: Wetenschap 10.1126/science.ade4248

© wissenschaft.de – Martin Vieweg