Grondstoffen voor energietransport worden schaars

Eerdere regeringen deden echter relatief weinig om nieuwe mijnen te ontwikkelen of in ieder geval financieel veilig te stellen. Duitse politici vinden dit belangrijk voor de economie, terwijl China sinds de jaren negentig met overheidssteun de winning van grondstoffen ondersteunt. Het land wordt tegenwoordig gedomineerd door de winning en verwerking van alle zeldzame aardmineralen, maar ook gallium, vanadium en indium.

Een blik op Servië laat zien hoe Duitsland en de Europese Unie op weg zijn om grondstoffen veilig te stellen voor de energietransitie. In 2013 was de Servische regering op zoek naar investeerders voor een kopermijn en -smelterij in de buurt van het stadje Bor in het oosten van het land. Met name de ontdekking van nieuwe koperafzettingen maakte het destijds mogelijk het voormalige industriële complex te renoveren.

Ondanks enige interesse van westerse mijnbouwbedrijven, is geen van hen door EU-regeringen met garanties ondersteund. In 2018 koos de Servische overheid uiteindelijk voor het Chinese bedrijf Zijin. Inmiddels wordt er in Bor weer meer dan 27.000 ton koperconcentraten gedolven. “Maar het is nu waarschijnlijker dat het richting de nieuwe zijderoute van China gaat in plaats van de energietransitie van Europa te ondersteunen”, zegt Jens Gotzemeer.

Niemand wil een mijn naast de deur

Andere projecten die de grondstofbehoefte van de Europese energietransitie zouden kunnen ondersteunen, roepen weerstand op: In Extremadura, Spanje, zijn er grote afzettingen van lithium onder de grondDe voorgestelde mijn wordt echter tegengewerkt door veel inwoners van naburige gemeenschappen. De grootste lithiumafzettingen in Europa bevinden zich vermoedelijk in Portugal. De president sprak zich onlangs uit tegen een mijn in het noordwesten van het land.

Straatdruk verhinderde ook de bouw van de geplande lithiummijn in Gadar, Servië: na massale protesten kort voor de parlementsverkiezingen besloot premier Ana Brnabic in januari 2022 tegen het project. De reden voor de protesten ligt precies in de ervaring van de Bor koperfabriek, die wordt gerund door de Chinezen Vier jaar geleden: de intrede van de Chinezen verbeterde nauwelijks de economische omstandigheden van de lokale bevolking. Het bedrijf had voornamelijk arbeiders uit Vietnam en China in dienst, terwijl door de start van de productie de luchtkwaliteit van de gehele bevolking dramatisch verslechterde. Hoewel Rio Tinto reageerde door te beloven 90 procent van de Servische arbeiders in de geplande mijn aan te nemen en strikte milieurichtlijnen te volgen, overtuigde dit de Serviërs noch de regering kort voor de verkiezingen.

Terwijl de energietransitie momenteel de behoefte aan metalen en dus meer mijnbouw vergroot, is er in ieder geval één positieve mogelijkheid: het is de weg naar een echte circulaire economie, bijvoorbeeld als de behoefte aan neodymium en koper voor nieuwe windturbines kan worden gedekt door verwaarloosde recyclingsystemen. Dit moment is echter nog niet bereikt: “Momenteel demonteren we bijna niets, maar bouwen we het vooral op”, zegt Jens Gotzemeer.