Een kijkje in het verleden van het heelal

Parijs – Gezien miljarden jaren in het heelal – dat moet mogelijk zijn met de nieuwe James Webb Space Telescope. Na tientallen jaren van ontwikkeling en vele vertragingen, staat de lancering van de raket met een kostbare lading nu gepland op kerstavond vanuit een ruimtehaven in Kourou in Frans-Guyana.

De nieuwe telescoop overtreft zijn voorganger, Hubble, ver in omvang en complexiteit. De spiegel heeft een diameter van 6,5 meter en moet worden opgevouwen om in de Ariane 5-raket te passen die de telescoop in een baan om de aarde zal brengen. De James Webb-telescoop zal de vroege dagen van het heelal verkennen, slechts een paar honderd miljoen jaar na de oerknal. Het Amerikaanse ruimteagentschap “NASA” legt uit dat het “een ongekend deel van ruimte en tijd rechtstreeks zal monitoren”.

Meer in de ruimte kijken betekent meer in het verleden kijken. Terwijl het zonlicht acht minuten nodig heeft om onze ogen op aarde te bereiken, zal de nieuwe telescoop het licht opvangen van de eerste sterrenstelsels die meer dan 13,4 miljard jaar geleden werden gevormd.

Astrofysicus: Webb zou ‘vele, vele sterrenstelsels’ kunnen onthullen

De Hubble-satelliet, die sinds 1990 in gebruik is, houdt voornamelijk zichtbaar licht in de gaten. Aan de andere kant richt Webb zich op infrarood. De telescoop zal nauwkeurigere beelden opleveren, met een gevoeligheid die 100 keer hoger is, zegt de Zwitserse astrofysicus Pascal Auch. Hij is er zeker van dat “er steeds meer sterrenstelsels zullen worden onthuld, maar die zijn veel minder helder”.

Webb zal een belangrijke fase in de evolutie van het universum helpen verklaren, toen “de lichten aangingen toen de eerste sterren zich begonnen te vormen”, legt Oesch uit. Uiteindelijk gaat het er ook om te weten of de aarde uniek is of dat er vergelijkbare planeten zijn waarop leven zou kunnen ontstaan.

De nieuwe telescoop, genoemd naar een voormalige beheerder van een Amerikaanse ruimtevaartorganisatie, is gezamenlijk ontwikkeld door NASA, de European Space Agency (ESA) en de Canadian Space Agency (CSA). Het Max Planck Instituut voor Astronomie, de Universiteit van Keulen en verschillende Duitse bedrijven namen ook deel aan de conferentie.

Telescoopspiegel en zonnescherm ter grootte van een tennisbaan

Het project, dat in 1989 begon, zou oorspronkelijk begin jaren 2000 van start gaan. Nieuwe problemen vertraagden het project, waarbij de kosten verdrievoudigden tot bijna $ 10 miljard (8,8 miljard euro). “Er is veel opwinding, we hebben lang op dit moment gewacht”, zegt Pierre Verroet, een wetenschapper bij de European Space Agency die het grootste deel van zijn carrière aan het project heeft gewijd. Onderzoekers strijden al om toegang tot de nieuwe telescoop die om onze zon draait.

“De vraag naar observatietijd is erg hoog. Alleen al in het eerste jaar van zijn operatie ontving de European Space Agency meer dan duizend verzoeken”, zegt Ferrouette. “Zelfs na 20 jaar zijn de vragen die Webb moet beantwoorden nog net zo urgent.”

Maar het zal nog even duren voordat de telescoop de eerste beelden levert: over ongeveer een maand zou hij zijn baan op 1,5 miljoen kilometer van de aarde moeten bereiken. Dan moeten de spiegel en zonnebrandcrème ter grootte van een tennisbaan open gaan. Pas als deze uitdaging is aangegaan en de spiegel nauwkeurig is afgesteld, kan over ongeveer een half jaar een kijkje in het verleden van het universum beginnen.