De Berlin Show presenteert dingen uit Yad Vashem – Cultuur en amusement
Berlijn (dpa) – Er waren inderdaad gevaarlijke tijden toen de Margolis, een joodse familie, nazi-Duitsland ontvluchtte. In maart 1939 krijgt pater Menache Margolis, een textielhandelaar uit Chemnitz, een visum voor Nederland. De 15-jarige zoon Szalai zou kaartjes kopen voor schepen in Berlijn. In plaats daarvan kreeg hij vier Lufthansa-tickets van Berlijn naar Haifa voor 2.544 Reichsmark. Er is nog een grote hindernis: de familiepiano mag niet achterblijven. In feite slaagden de ontsnapte vluchtelingen er op de een of andere manier in om het apparaat naar Palestina te laten verschepen.
Na 84 jaar keerde de piano terug naar Duitsland. Een paar dagen voor de Holocaustherdenkingsdag van dit jaar op 27 januari is het vanaf dinsdag te zien “zestien wezens” Het kan worden bekeken in het Paul-Löbe-Haus in de Duitse Bondsdag. Het zijn 16 stukken uit de collectie van 42.000 artefacten in het Yad Vashem Holocaust Memorial in Jeruzalem. Voor het eerst, op zijn 70e verjaardag, brengt dit een paar landen met zich mee van de landen waar de eigenaars ooit woonden en waaruit ze werden verdreven of ontvoerd en vermoord. Het is een ontroerende comeback na een zeer lange reis.
De leider van Yad Vashem komt naar Duitsland
“Natuurlijk wilde ik totaal andere dingen, niet alleen Joodse artefacten”, zegt Ruth Orr, curator en uitvoerend directeur van Yad Vashem’s German Friends. “Het gaat niet om het Joodse volk, het gaat in de eerste plaats om de Duitsers.” Vooral omdat Chemnitz in 2025 Culturele Hoofdstad van Europa wordt, kan er geen andere passende boodschap zijn: “De piano die de Holocaust heeft overleefd, keert terug naar Duitsland om te laten zien hoe belangrijk muziek is.” Wat betreft Shlomo, die toen 15 jaar oud was, hij overleefde ook in Israël, waar hij in 1923 werd geboren, bijna honderd jaar geleden.
“Het is belangrijk om te laten zien dat er een verband is tussen alles afzonderlijk en Duitsland”, zegt Danny Dayan, hoofd van Yad Vashem, van het Duitse persbureau. Ze staan model voor elke deelstaat. Voor de opening van de tentoonstelling en politieke gesprekken komt de 67-jarige voor het eerst van zijn leven naar Duitsland.
De herinnering moet levend gehouden worden
Hij had zelfs gezworen nooit een voet op Duitse bodem te zetten, zodat hij nooit zou vergeten wat er met het Joodse volk in Duitsland was gebeurd. “Het gaat niet om haat, het gaat alleen om herinneren”, zegt Diane. Maar dit is “dezelfde reden die me nu naar Duitsland leidt: om te onthouden.” Tijdens zijn reis plaagt hij: “En zo zullen we de herinnering versterken en helpen ervoor te zorgen dat het nooit meer gebeurt.”
Als je gaat, onder dwang, misschien wel voor altijd, wat neem je dan mee? Voor Laure Stern uit Kassel, geboren in 1937, was het haar pop Inge, met wie ze in 1941 naar Portugal en uiteindelijk naar de VS reisde. Van daaruit emigreerde Laure Stern in 1991 naar Israël en de pop is bij haar. Het was ook speelgoed voor Annelise Dreyfus uit Stuttgart, een kleine keramische keuken die de immigratie naar de Verenigde Staten overleefde.
Toen Leon Cohen vanuit Hamburg naar het getto van Theresienstadt werd gedeporteerd, wilde hij één ding niet missen: zijn zelfgemaakte Torah-schrijn. Toen de nazi’s hem naar Auschwitz brachten, liet Cohen het heiligdom toch achter. De directeur van het kindertehuis ontfermde zich over hem. Dus het heiligdom kwam naar Yad Vashem en nu naar Berlijn.
Dingen vertellen ons over mensen
Hij staat in de galerij bij een display met een verborgen stuk stof – onderdeel van de vlag van de Maccabi Hatzair Youth League. Toen leden van de Bund in 1943 op het punt stonden te worden gedeporteerd, haalden ze de vlag neer en beloofden elkaar dat ze hem weer bij elkaar zouden brengen als ze elkaar weer in Israël zouden zien. Een van hen, Anneliese Borinski, slaagde erin het doek bij zich te houden in het vernietigingskamp Auschwitz en op de dodenmars. Zij was de enige die haar stuk van de vlag naar Israël kon brengen.
Dingen om te onthouden als niemand direct kan zeggen: “We zijn in een race tegen de klok”, zegt Yad Vashem-directeur Dayan. “Als moderne getuigen niet meer bij ons zijn, moeten we ervoor zorgen dat we hun herinneringen meedragen.”
“Bacon ninja. Alcoholgoeroe. Trotse ontdekkingsreiziger. Fervent popcultuurliefhebber.”