Atoomenergie in de Europese Unie: een kloof in hart en nieren

Nu Duitsland zich terugtrekt uit kernenergie, willen landen als Frankrijk en Nederland reactoren bouwen. Een geschil doemt op over de weg naar klimaatneutraliteit in de Europese Unie.

FRANKFURT – Voor de nucleaire tegenstanders: Binnen is het een “feestdag”. Uiterlijk in het nieuwe jaar zal de helft van de zes kerncentrales die nog op het net zijn aangesloten, gesloten zijn. De reactoren Brokdorf, Grohnde en Gundremmingen-C produceren de laatste kilowattuur. “Wat honderdduizenden mensen decennialang hebben doorstaan, is werkelijkheid geworden in drie kerncentrales”, zegt Yoshin Stay van de Organization Against Nuclear Weapons. Nu eindelijk loont het uithoudingsvermogen van de activisten.

De uitfasering van de Duitse kernwapens gaat inderdaad de laatste fase in. Binnenkort zijn er nog maar drie van de 19 kernreactoren operationeel, namelijk de reactor bij Lingen in Emsland, Neckarwestheim-2 bij Heilbronn en Isar-2 in Beieren, en ook deze reactoren moeten eind 2022 worden gesloten. verklaarde in de Atomic Energy Act, die in 2011 na de ramp in Fukushima door de Bondsdag met een grote meerderheid stemde om zich uit te schrijven.

Uitfasering van kernwapens: het debat over kernenergie in de Europese Unie laait weer op

Bondskanselier Angela Merkel (CDU) die haar onlangs verving, veranderde snel van koers kort na de explosie van de reactoren van de kerncentrale Fukushima Daiichi in Japan. “Dat is het”, zei ze in het licht van de verwoestende tv-beelden van de lopende reactoren, volgens geruchten. Het resultaat: de rood-groene uitfasering, die hun zwart-gele alliantie pas het jaar ervoor had gespiegeld – werd nog eens benadrukt – met reactoren die achtereenvolgens binnen elf jaar werden stilgelegd. In 2010 leverde kernsplijting nog ongeveer 23 procent van het elektriciteitsverbruik in dit land, in 2022 vijf tot zes procent, in 2023 nul.

Nu het echt serieus begint te worden over de uitfasering van kernwapens in Europa’s grootste economie, begint het debat in de Europese Unie over de juiste richting van het energiebeleid weer op gang te komen. De elektriciteitssector zal de komende één tot twee decennia klimaatneutraal moeten worden. Vereist dit kernsplijting – ja of nee? Terwijl elektriciteitsbedrijven RWE, Eon en EnBW zich bezighouden met kernenergie in dit land en weigeren zowel de termijn te verlengen als nieuwe reactoren te bouwen, bereiden andere landen zich voor om de technologie nieuw leven in te blazen.

België en Nederland willen investeren in kernenergie

Vooral de kernmachten Frankrijk (en Groot-Brittannië, een voormalig lid van de Europese Unie) zijn hier actief. Finland en Oost-Europese landen als Polen, Hongarije en Tsjechië ondersteunen deze cursus al heel lang. Onlangs zijn er nieuwe voorstanders van kerncentrales in het Westen, dat wil zeggen de buurlanden van Duitsland, uit alle landen. Nederland wil twee nieuwe reactoren bouwen en de levensduur verlengen van de enige die nog actief is, Borssele. België heeft op zijn beurt aangekondigd dat het zich zal houden aan de beslissing om tot 2025 uit te faseren, maar 100 miljoen euro zal investeren in de ontwikkeling van nieuwe reactortechnologieën.

In Europa komen steeds meer twee energiefilosofieën tegenover elkaar te staan, die hetzelfde doel – het leveren van energie zonder kooldioxide – op verschillende manieren willen bereiken. Op dit moment exploiteren 14 van de 27 landen in de Europese Unie nog steeds kernreactoren. Landen als Duitsland, Oostenrijk en Spanje zijn volledig afhankelijk van hernieuwbare energiebronnen, elektriciteitsopslag en toekomstige flexibele elektriciteitssystemen – andere landen willen niet zonder kernenergie. Frankrijk is het speerpunt van de atoomvrienden. President Emmanuel Macron noemt kernenergie een “meevaller” voor zijn land.

Kernenergie in de Europese Unie: Frankrijk wil zes nieuwe reactoren bouwen

Zo staan ​​de twee kernlanden van de Europese Unie, Duitsland en Frankrijk, op tegengestelde paden naar de toekomst van energie. Frankrijk is het land met het hoogste aandeel kernenergie ter wereld. De 56 reactoren produceren tot 70 procent van de elektriciteitsbehoefte van het land. Daarmee is het aanbod klimaatvriendelijker dan in Duitsland, waar 40 procent van de groene stroom al in het net zit, maar kolen en aardgas nog altijd een even groot aandeel; De laatste tijd is het belang van “fossielen” weer toegenomen.

Macron, die bij zijn aantreden nog sympathie had voor de Duitse energietransitie, is nu volledig op het nucleaire spoor. In november werd aangekondigd dat Frankrijk zes nieuwe reactoren zou bouwen om de elektriciteitsvoorziening veilig te stellen en tegen 2050 koolstofdioxideneutraliteit in het land te bereiken. Daarnaast wil Parijs € 1 miljard investeren in de ontwikkeling van een reeks “kleine reactoren” (SRM voor kort), evenals Het wordt ook in België besproken. SRM wordt beschouwd als de vierde generatie kerncentrales, maar is wereldwijd nog niet verder dan het conceptstadium. Experts zeggen dat het twijfelachtig is of het plan van Macron daar verandering in zal brengen. Een miljard dollar is niet erg getalenteerd.

Kernenergie in de EU: experts wijzen op stijgende kosten

Welke van de twee energiepaden economisch de voorkeur verdient, is controversieel – afgezien van de fundamentele vraag of de samenleving bereid is het worstcasescenario van conventionele kerncentrales en problemen met de verwijdering van kernafval te accepteren. Macron is gebaseerd op een onderzoek van de Franse netbeheerder RTE uit oktober. Er staat dat een puur groen elektriciteitssysteem met wind-, zonne- en waterkracht veel duurder is dan een gemengd systeem van kernenergie en hernieuwbare energiebronnen.

Andere experts bekritiseren dergelijke berekeningen. Ze wijzen op de explosieve kosten van bestaande bouwprojecten voor kerncentrales in Frankrijk, Finland en Groot-Brittannië, evenals op de lange bouwperiodes van nieuwe reactoren. De reactor in Olkiluto, Finland, gebouwd door de Franse groep Framatum (voorheen: Areva) is het meest angstaanjagende voorbeeld. De EPR-kerncentrale kostte uiteindelijk ongeveer negen miljard euro in plaats van de oorspronkelijk berekende drie miljard euro, die 13 jaar te laat werd voltooid. De verwachting is dat de elektriciteitsproductie begin 2022 van start gaat.

Wind- en zonne-energie: kosten hernieuwbare energie sterk gedaald

Over het algemeen zijn de kosten voor kernenergie de afgelopen twee decennia dramatisch gestegen, maar zijn de kosten voor wind en zonne-energie snel gedaald. De beroemde energieprofessor Claudia Kimfert van het Duitse Instituut voor Economisch Onderzoek (DIW) zegt bijvoorbeeld: “Atoomenergie is erg duur en hernieuwbare energiebronnen zijn veel goedkoper.” Ze schat dat Duitsland vandaag al 80 procent groene stroom zou kunnen hebben als de regeringen van Merkel de expansie niet vertragen, vooral na 2010.

In het geval van Frankrijk gaat het echter niet alleen om het vergelijken van de kosten van beide systemen. Daar speelt, net als in Groot-Brittannië of de Verenigde Staten, ook de koppeling tussen de civiele en de militaire nucleaire sector een rol. Het gebruik van kernenergie is nodig om de uitvoering van kernwapenprogramma’s mogelijk te maken.

VS en Frankrijk: kernenergie voor militaire activiteiten

Frankrijk en de Verenigde Staten maakten het zelfs publiekelijk bekend, aldus de Britse hoogleraar economie en wetenschapsbeleid, Andrew Stirling. Hij haalt rapporten uit de VS aan. Volgens Stirling, die onderzoek doet aan de Universiteit van Sussex, hebben ze aangetoond: “Zelfs als kernenergie de kosten zou verdubbelen, zou het nog steeds logisch zijn voor hen om reactoren te bouwen. Omdat ze helpen de militaire betrokkenheid te behouden.”

In Duitsland is er momenteel in ieder geval geen serieuze discussie over het herzien van nucleaire denuclearisatie of zelfs het bouwen van nieuwe kerncentrales. Voor twee van de drie partijen in de regering van Amble, de sociaal-democraten en de groenen, maakt het uitfaseren van kernwapens al tientallen jaren deel uit van het politieke DNA, en de FDP weigert te herzien. “Het zal in 2021 noch winstgevend noch realistisch zijn”, zegt partijleider Christian Lindner. Er zijn geen operators, geen sites, en het heeft geen zin om een ​​groot maatschappelijk conflict dat is beëindigd opnieuw te openen.

De uitdaging om CO2-vrij te worden zonder kernenergie is natuurlijk enorm. Onlangs werd van het ministerie van Economische Zaken en Milieu duidelijk dat de stroomvoorziening van de drie kerncentrales ook na de sluiting vroeg in het jaar betrouwbaar blijft. Minister Robert Habeck erkende echter dat de CO2-doelstellingen die zijn vastgelegd in de Klimaatwet de komende twee jaar waarschijnlijk worden gemist. Het is belangrijk om het “ernstige tekort” te compenseren – “door de massale uitbreiding van hernieuwbare energiebronnen en de versnelling van de uitbreiding van het net”. (Joachim Willy)

Rubiklistenbild: © Charly Triballeau / dpa