Antropoceen: Onderzoekers dateren het begin van het menselijke tijdperk

wDe mens verwacht veel van onze planeet. Door de uitstoot van broeikasgassen stijgt de temperatuur snel. Uitgestrekte stukken bos zijn gekapt en het oorspronkelijke landschap is veranderd in landbouwgrond. Dieren en planten sterven. De zeespiegel stijgt. Kortom: de mensheid heeft de aarde in korte tijd enorm hervormd. En zonder dat het einde in zicht is, lijkt de trend zich te versnellen.

Daarom zien veel experts het begin van een nieuw tijdperk in de geschiedenis van de aarde: het Antropoceen, het tijdperk van de mens. Het Holoceen, dat ongeveer 12.000 jaar geleden begon met het einde van de laatste ijstijd, liep ten einde.

De term Antropoceen wordt constant gebruikt om de enorme impact van de mensheid op aarde te benadrukken. Het tijdperk is echter nog niet bepaald volgens geologische criteria. Er ligt nu een concreet voorstel op tafel.

Het officiële begin van de menselijke jaartelling gaat dan ook terug tot een jaar rond het midden van de vorige eeuw. Een sedimentmonster uit een klein meer in Canada moet als referentie dienen voor het begin van het Antropoceen, heeft de groep deskundigen die ervoor verantwoordelijk is, de Anthropocene Working Group (AWG), aangekondigd. Concreet geven de onderzoekers de voorkeur aan een sedimentaire laag uit de jaren vijftig.

“Zo’n formele identificatie is belangrijk om een ​​boek over de geschiedenis van de aarde te kunnen lezen”, zegt Reinhold Linfelder, emeritus hoogleraar aan de Vrije Universiteit van Berlijn en lid van de AWG.

Het AWG-voorstel moet nog worden goedgekeurd door drie instanties op hoog niveau voordat het als een wereldwijde norm kan worden beschouwd. Komende zomer kan een besluit worden genomen.

De term Antropoceen is geïntroduceerd door de Nederlandse meteoroloog Paul Crutzen. De term werd spontaan voorgesteld door de Nobelprijswinnaar en voormalig directeur van het Max Planck Instituut voor Chemie in Mainz tijdens een conferentie in 2000. Sindsdien hebben experts gedebatteerd of door de mens veroorzaakte wereldwijde veranderingen echt een nieuwe fase op de geologische tijdschaal rechtvaardigen – en hoe dit kan worden gedefinieerd.

AWG-experts zijn ervan overtuigd dat het nu al zeker is dat het menselijke tijdperk is begonnen, ook al zijn er discussies over in de professionele wereld, geeft Linfelder toe. “De mens heeft het aardsysteem in korte tijd ingrijpend veranderd”, zegt hij. Menselijke activiteiten hebben geleid tot een andere samenstelling van de atmosfeer, rivieren zijn omgeleid, de oorspronkelijke natuur is zo goed als verdwenen en materialen als plastic, aluminium en beton hebben hun weg gevonden naar het milieu en worden in sedimenten aangetroffen als zogenaamde technische fossielen.

Alleen bacteriën werden het meest getroffen

Slechts één andere soort heeft tijdens zijn bestaan ​​de wereld meer veranderd dan de mens, zegt AWG-collega Francine McCarthy, verwijzend naar de fotosynthetische cyanobacteriën die ervoor zorgden dat er twee miljard jaar geleden zuurstof in de atmosfeer werd verrijkt.

De bacteriën zouden niet begrepen hebben wat ze aan het doen waren en wat de gevolgen zouden zijn. “Maar dat doen we”, zegt McCarthy. Meer dan acht miljard mensen op aarde verwachten een bepaalde levensstandaard en zullen de planeet in de toekomst onvermijdelijk blijven beïnvloeden. “Maar we kunnen dit effect verzachten.”

Om het begin van een nieuw geologisch tijdperk nauwkeurig te kunnen bepalen, is meestal standaard een betonbodemmonster nodig. Onderzoekers over de hele wereld kunnen hiernaar verwijzen bij het uitvoeren van hun eigen onderzoek van de site. Dergelijke standaarden bestaan ​​al voor de meeste geologische tijdperken. In sommige gevallen zijn de rotsformaties vrij toegankelijk. Op het punt dat het begin van het nieuwe tijdperk markeert, wordt vaak een soort plaquette bevestigd, de Gouden Spike genaamd.

Het Krijt, het late stadium van dinosauriërs dat ongeveer 80 miljoen jaar duurde, eindigde ongeveer 65 miljoen jaar geleden met het begin van het Paleozoïcum. De gouden piek hier is de zogenaamde iridium-anomalie. Deze verhoogde, wereldwijd detecteerbare concentratie van het element iridium in sedimenten uit die tijd wordt beschouwd als het resultaat van een asteroïde-inslag in de Golf van Mexico op dat moment.

Op zoek naar zo’n maatstaf voor het begin van het Antropoceen, namen geologen monsters van verschillende locaties over de hele wereld, waaronder de Oostzee, koraalriffen voor Australië, de Antarctische ijskap en veengebieden in Polen. De race heeft nu een kern van de pits gemaakt Crawford Lake-bodemEen meer ter grootte van een voetbalveld en 24 meter diep in het zuidoosten van Canada. Andere acroniemsites kunnen echter nog steeds een belangrijke rol spelen als een soort wereldwijd referentienetwerk.

Een speciaal kenmerk van het Crawford Lake-sedimentmonster is dat het zichtbare contourlijnen heeft als gevolg van seizoensgebonden sedimentatie op de bodem van het meer, legt McCarthy uit, die aan de Brock University in Canada werkt en uitgebreid onderzoek heeft gedaan naar Crawford Lake. “Er zit veel calcium en carbonaat in dit meer.” Bij warm weer vormt zich steeds meer het mineraal calciet, dat naar de bodem van het meer zakt en elke zomer een witte laag in het sediment vormt.

McCarthy zegt dat dit een “jaar na jaar oplossing” creëert. Zo kunnen onderzoekers bepalen welk deel van de steekproef in welk jaar valt.

Experts bepalen het begin van de mensheid door de zogenaamde markers in sedimentmonsters, vooral radioactief stof van kernwapenproeven na de Tweede Wereldoorlog. Deze plutoniumisotopen kunnen over de hele wereld worden ontdekt. McCarthy zegt dat eerdere boormonsters van Lake Crawford tussen 1950 en 1953 een snelle toename van deze isotopen laten zien.

Met behulp van nieuwe gegevens over kritische boorkernen, waarin de plutoniumconcentratie in het exacte jaar sterk veranderde, wil de ad hoc werkgroep zich vervolgens vastleggen op een specifiek jaar.

Vergroot de wereldbevolking

Naast plutonium zijn er nog andere markers te vinden in boorkernen uit het meer. Dit omvat ook de zogenaamde vliegas, die ontstaat bij industriële verbrandingsprocessen bij zeer hoge temperaturen. Er is ook een label gebaseerd op de verhouding van verschillende stikstofisotopen, die verandert als gevolg van meer autoverkeer en landbouwbemesting, legt Linfelder uit.

De AWG suggereert ook de tijd rond 1950 als het begin van het Antropoceen, omdat snelle veranderingen rond deze tijd de planeet dramatisch hebben veranderd en sporen hebben achtergelaten in sedimenten over de hele wereld. Deze omvatten bijvoorbeeld de toename van de wereldbevolking, de hulpbronnenintensieve levensstijl van veel hooggeïndustrialiseerde landen, de snel toenemende honger naar energie en het toegenomen gebruik van kunstmest. Deskundigen praten over Geweldige acceleratie.

Aan de andere kant is het begin van de industrialisatie, een denkbaar begin van het Antropoceen, in sommige gebieden geologisch niet herkenbaar, aldus Colin Waters, voorzitter van de ad-hocwerkgroep. Omdat deze revolutie zo’n 200 tot 250 jaar geleden aanvankelijk beperkt bleef tot bepaalde delen van de wereld zoals de Verenigde Staten van Amerika en Europa.

Lees ook

In het hart van het kernboren van Lake Crawford zou een zeer specifieke annulus het begin van het menselijke tijdperk markeren. Dit is waar de Golden Spike zal worden geraakt, legt Leinfelder uit. Echter alleen in figuurlijke zin, want de pitkern is door zijn jonge leeftijd relatief zacht en wordt daarom diepgevroren bewaard.

Het is de vraag of het voorstel van de ad-hocwerkgroep daadwerkelijk wordt overgenomen. Eerst moet het Quaternary Stratigraphy Subcommittee (SQS) erover stemmen, daarna het International Committee on Stratigraphy (ICS) en ten slotte het Executive Committee van de International Union of Geosciences (IUGS). Als alles goed gaat, zou de officiële definitie van het Antropoceen in augustus 2024 bekend kunnen worden gemaakt op een geologische conferentie in Zuid-Korea. Maar Linfelder benadrukt ook: “De beslissing is geen zeker succes.”

“Aha! Tien minuten dagelijkse kennis” is de kennispodcast van WELT. Elke dinsdag en donderdag beantwoorden we dagelijkse vragen op het gebied van wetenschap. Abonneer je op de podcast op SpotifyEn Apple-podcastEn DeezerEn Amazon-muziek of rechtstreeks via een RSS-feed.