Nederland: Op deze plek zijn windmolens meer dan alleen folklore

AMorgen maken de mannen hun molen rijklaar: windmolens Jeppe Kreuning, 30, en Sieurs van Leeuwen, ruim twee keer zo oud als hij, vrijwilliger met pilotenhoed. “We heffen onze machtige vleugels naar de wind zodat het werk kan beginnen”, zegt Kreuning.

Al snel draaien de wieken van de oliemolen de Ponte Hen (Gekleurde Hen) in de wind die vanuit de Noordzee over het vlakke land waait. Houten tandwielen malen samen, en de afbuigschachten brengen de kracht van de wind over op de twee ton zware molenstenen die het lijnzaad malen. De fabriek produceert lijnolie, een grondstof voor olieverf. Zoals vroeger.

De Bonte Hen heeft 330 jaar onder zijn brede bult gezeten en heeft veelbewogen tijden achter de rug. Tot 1926 werd er lijnzaad gemalen. Tien jaar later werd het trotse gebouw gedeeltelijk gesloopt en ingericht als opslagruimte. Tegenwoordig wordt er weer gewerkt en kunnen bezoekers niet ver van Amsterdam kennis maken met een eeuwenoud ambacht.

De koningin schonk ook geld aan de molen

In de jaren zeventig vond er een inzamelingsactie plaats en kon de fabriek worden herbouwd. “Koningin Juliana doneerde ook geld en kocht de vlaggenmast voor de Nederlandse vlag”, zegt Sjoers van Leeuwen. Hoeveel guldens de rijke koning verdiende, blijft tot op de dag van vandaag geheim.

De Vereniging Zaansche Molen, in 1925 opgericht door de Zaanse leraar, schilder en molenvriend Frans Mars, stond achter de wederopbouw van de oliepers. De schooldirecteur wilde de oude windmolens aan de Zaan als monument behouden. Hij zag dat de gebouwen het gebied ten noorden van Amsterdam bepaalden en dat er ruim 600 windmolens waren geteld.

“Vandaag draagt ​​de vereniging zorg voor 13 monumentale windmolens in Zaandam, maar ook in de aangrenzende Wormer en Westzaan”, zegt kunsthistoricus Catilini Prinsenburg. Ze coördineert het werk van vrijwilligers die bezoekers rondleiden door het aangrenzende molenmuseum of de gazons en heggen in de molentuinen maaien. Ook helpen ze windmolens, bijvoorbeeld bij oliemolen De Bonte Henn.

“Wij zijn geen museum, maar een werkende molen”, legt Sewers van Leeuwen uit aan enkele bezoekers. Ondertussen luistert Jeb Kreuning naar het geluid van de molen: “Als windmolen luister je heel goed en merk je heel snel of er iets mis is met de houten tandwielen.”

Hij werd geboren in een windmolen

Alles goed! Jeb Kreuning heeft tijd om over zichzelf te praten: “Ik ben geboren in een windmolen, dus ik had geen andere keuze dan windmolen te worden.” Hoewel hij archeologie en biologie in Amsterdam studeerde, voelde hij zich opnieuw aangetrokken tot windmolens.

Hij was twee jaar leerling bij de nabijgelegen zagerij Het Jonge Schaap en slaagde daarna voor de windmolentest voor de examencommissie. Het is een ‘windmolenrijbewijs’, zegt hij. Twee jaar later is Jungmüller sinds 2023 de kop van de kleurrijke kip.

Het ernaast gelegen Schaapje (Het Jonge Schaap) is ook een werkende molen: ratel, ratel, op en neer bewegend, kale zaagbladen die zich een weg banen door de lichtgekleurde dennenboomstam. “Wij maken panelen voor meubelwinkels, timmerlieden en timmerlieden. Maar ik kan niet zeggen hoe lang het duurt om de stengel te verspreiden. “Wij zijn afhankelijk van de kracht van de wind”, zegt Tim Doves, die al zestien jaar een windmolen aan de Zaan exploiteert.

Het Lammetje heeft de toepasselijke naam omdat het pas in 2007 werd gebouwd als reconstructie van een historische molen met behulp van tekeningen en computerondersteuning in slechts 24 maanden. Dit maakt het de kleinste windmolen aan de Beech River.

Ook molenaar Tim Doeves leidt als rondleider dagelijks groepen bezoekers door de houtzagerij. Hij conformeert zich aan het clichématige beeld van de Nederlandse gentleman, althans vanuit toeristisch oogpunt: hij draagt ​​bijvoorbeeld dikke, spaarzame houten Klompenschoenen.

De laatste windpapierfabriek ter wereld

60 toeristen van over de hele wereld zijn zojuist gearriveerd: zij willen in vijf uur een typisch Nederland beleven! Zou dit zelfs kunnen werken? Twijfelachtig! Naast de windmolens omvat het drukke programma het naastgelegen openluchtmuseum de Zaanse Schans, een kaasmakerij, een klompenmakerij en het voormalige vissersdorp Volendam aan het IJsselmeer, waarvan de bewoners zich hebben toegelegd op het massatoerisme.

In de Zaanstreek stonden zo’n 300 zagerijen, zo laat molenaar Tim Doves bezoekers zien. In de 17e eeuw, de Gouden Eeuw van Nederland, kwamen de houtzagerijen in een enorme stroomversnelling. Scheepswerven eisten hout en er werden in die tijd honderden zeilschepen op de Beech gebouwd. Naast zagerijen draaiden ook de wieken van graan-, olie-, specerijen-, papier- en verfmolens in de wind. De regio ontwikkelde zich snel tot de belangrijkste industriële regio van West-Europa.

Duizenden waren aan het zwoegen op de windmolens en scheepswerven, waaronder de Russische tsaar Peter I vanaf augustus 1697. Vier maanden lang werkte hij – aanvankelijk niet erkend onder de codenaam Pjotr ​​Michalov – als scheepsbouwer in de werkplaats van Meester Bull. Het Kaiserhuis, gelegen in het centrum van Zaandam, is een van de oudste houten huizen van Nederland. Liefhebbers van klassieke muziek kennen het verhaal van de Kaiser in Zaandam en componist Albert Lortzing gebruikte het als model voor zijn opera Kaiser en Zimmermann.

Lees ook

Gedurfde zeelieden voeren namens de Verenigde Oost-Indische Compagnie naar Zuid-Afrika, Ceylon, India, Perzië en Batavia, de huidige Indonesische hoofdstad Jakarta. Tijdens de Gouden Eeuw dreven reders en kooplieden handel met de Baltische staten, Noorwegen, Spanje en Italië. Commandant Willem Cornelis Schouten reisde in januari 1616 voor het eerst rond Zuid-Amerika. Hij noemde de kaap naar zijn geboorteplaats: Kaap Hoorn.

En wederom hebben de Zaanse molens geschiedenis geschreven: De Schoolmeester, gebouwd in 1692, staat in de wijk Westzaan en volgens de Molensvereniging zou ‘De Schoolmeester’ de laatste molen ter wereld zijn.

Bij Windmüller Ron Botterman wordt in een aantal stappen kleverige papierpulp gemaakt van overgebleven katoen. Dit kan worden gebruikt om dik kartonpapier te maken voor elegante uitnodigingsbrieven en certificaten. De 18e-eeuwse Amerikaanse grondwet zou geschreven zijn op papier dat, anekdotisch, uit een windmolen in Zaandam kwam.

Tips en informatie:

vakantiebestemming: De Zaanse Schans, het oudste industriegebied van Nederland, ligt ongeveer 20 kilometer ten noorden van Amsterdam in de provincie Noord-Holland (dezaanseschans.nl/de). Tussen 1961 en 1974 werden oude gebouwen uit de omgeving verplaatst en gerestaureerd. Het Society’s Museum of Windmills en het Historical Mills Museum bevinden zich in de buurt De Zanch Moulin. Met de Zaanse Schanskaart (€ 29,50 volwassenen) geeft je toegang tot musea, workshops en windmolens. Het gebied zelf is ook zonder entree te bezoeken.

reistijd: De musea en windmolens zijn van april tot en met oktober dagelijks geopend van 9.00 tot 17.00 uur.

Richting daar: Het duurt ongeveer drie uur met de auto vanuit Keulen, ongeveer acht uur vanuit Berlijn en acht en een half uur vanuit München. Met het vliegtuig vanaf verschillende Duitse luchthavens naar Amsterdam. Neem vanuit Amsterdam de trein (ns.nl/en), bus (bus391.nl) Of huur een auto voor ongeveer 40 tot 60 minuten naar de Zaanse Schans.

Woonplaatsen: Er zijn veel hotels, B&B’s en campings in Zaandam, Wormer en Burmerend. Algemeen: Hotels in Amsterdam zijn duur, maar in de plaatsen ten noorden van Zaandam is het iets goedkoper.

Meer informatie: holland.com