Iets nieuws aan de linkerkant en ook aan de rechterkant

De Nederlandse provincies kiezen hun eigen regionale parlementen. Het platteland wordt beschouwd als een bolwerk van de christen-democraten. De Citizen Farmers Movement kan de papieren echter wijzigen.

De waarschuwing was dringend. Minister-president Mark Rutte zei: “We moeten niet teruggaan naar het tijdperk van Yopp den Jol in Nederland.” En iedereen weet wat er bedoeld wordt. Din Aweil is sinds de jaren zeventig de legendarische regeringsleider van het land. Maar nog legendarischer is een televisiedebat waarin Rota’s liberale vriend Hans Weigel tegen de camera roept: “Daar is de kerstman. En hij zit daar.” In gewone taal: het ging over linkse verzorgingsstaatpolitiek en liberale kritiek op bijstandsuitkeringen.

Root durfde de vergelijking niet zonder reden te maken. Woensdag zijn er regionale verkiezingen in Nederland. De eerste kamer bestaat uit de partituur in twaalf provincies – een soort Nederlandse variant van de Bondsraad. Verkiezingen van de tweede orde worden zulke secundaire stemmen genoemd in de taal van de politicologie. Met andere woorden: niet zo belangrijk. Daarom spelen kiezers ook graag vals met het kruisje.

Rode en Groene Alliantie

Maar dat maakt stemmen zo spannend. Er is wekenlang geen dag voorbijgegaan waarop de leider van de sociaal-democratische fractie, Atci Koyken, en de Groenen-spits Jesse Claver elkaar niet hebben ontmoet voor televisiecamera’s. Na jarenlang geen succes te hebben gehad in het tegengaan van de liberale suprematie van de rechts-liberale partij Rutte, gaan de sociaal-democraten en de groenen voor het eerst in een electoraal bondgenootschap. “Dit biedt een kans voor een progressieve meerderheid”, zegt Felix Rotenberg.

Een 65-jarige zou het moeten weten. Als voorzitter van Juso in Nederland zat hij met Joop den Uyl (1919 tot 1989) op partijbijeenkomsten. Van 1992 tot 1997 was Rotenberg medevoorzitter van de Sociaal-Democratische Partij van de Arbeid (PvdA) en later stond hij aan het hoofd van de invloedrijke Wiardi Beckman Foundation (WBS). “Ik ben niet meer actief”, zegt de publicist van Rotenberg in een interview. Maar juist dat biedt de mogelijkheid tot een boeiende analyse van de lastige Nederlandse situatie.

Er wordt nauw samengewerkt, maar alleen in Zeeland is er een gezamenlijke lijst. In andere gevallen is het niet eens duidelijk of er na de verkiezingen een gezamenlijke factie wordt gevormd, zegt Rotenberg. Afgezien van de telegrammen van Claver en Quicken, blijft de nieuwe linkse coalitie aan de basis steken. Niet iedereen – vooral onder de sociaal-democraten – is blij met het nieuwe bondgenootschap.

Na de stemming van woensdag is het echter al lang een kwestie van meer. “We kijken uit naar de volgende parlementsverkiezingen – uiterlijk in 2025”, zegt Rotenberg. Mark Rutte regeert het land sinds 2010. Vrijwel onbetwist. Ook vanwege het versnipperde partijenstelsel. Daarom is het belangrijk om de krachten te bundelen in de volgende verkennende en regeerakkoorden. Rotenberg droomt van een “progressieve meerderheid” en noemt duurzaamheid en huisvestingsbeleid de primaire agenda. Die laatste lijkt in ieder geval veel op Nicholas en Oil.

Duizenden boeren protesteren

Nederland heeft een sterke juridische macht die punten probeert te scoren in de immigratieproblematiek. Nu is er een nieuw fenomeen: de partijdige burger-boerenbeweging. Partijleider Caroline van der Plas, voormalig landbouwjournalist, kanaliseerde op slimme wijze de furore na boerenprotesten tegen het klimaatbeleid en vormde een partij om stad en land tegen elkaar af te zetten. Duizenden boeren demonstreerden afgelopen weekend in Den Haag. Te voet. Tractoren zijn verboden.

Vlak land rally tegen het gebied rond Amsterdam. “Maar het gaat om meer dan het contrast tussen stad en platteland”, zegt Rothenberg, verwijzend naar de politieke stijl van Van der Plas: fouten toegeven, toegeven iets niet te weten. Niet alleen premier Rutte zou daar nooit aan denken.

Een nieuwe linkse alliantie en problemen in het vlakke land. Het ziet er niet goed uit voor Rutte. De uitslag van woensdag is een momentopname. Het zegt echter veel over de toekomst van de premier.

Bij de verkiezingen van 1977 won Dean Yuell trouwens 33 procent. Hij moest echter in de oppositie. Dit zou een rootwaarschuwing moeten zijn.