Geert Wilders kan geen coalitie vormen met rechtse partijen

Moet Geert Wilders, Europa's beroemdste islamofoob, zijn droom om premier te worden begraven? Bijna drie maanden na de Tweede Kamerverkiezingen heeft een grote speler zich teruggetrokken uit de coalitieonderhandelingen. Peter Omtsigt, oprichter van de partij Nieuw Sociaal Contract, zei dinsdagavond de gesprekken niet voort te zetten. Het is dan ook duidelijk dat er op dit moment geen brede rechtse coalitie in Nederland gevormd zal worden.

Umtzigt wees als reden op de meningsverschillen tussen hemzelf en andere partijen over het begrotingsbeleid. Verschillende ministeries hebben de vier partijen, die sinds december vorig jaar onderhandelen over de vorming van de regering, geïnformeerd over de gespannen begrotingssituatie. Umtsigt keek naar de cijfers en concludeerde dat de verkiezingsbeloften die vooral Wilders aan zijn kiezers deed – waaronder grote belastingverlagingen en het verlagen van de pensioenleeftijd – onhoudbaar waren.

Wilders is boos en teleurgesteld

Wilders reageerde teleurgesteld. “Nederland wil deze regering, en nu geeft Peter Omtzgut toe, terwijl we vandaag nog in gesprek zijn. “Het is een complete verrassing dat Peter Omtsigt besloot de tafel te verlaten”, schrijft de leider van de Partij voor de Vrijheid (PVV).

Bij de verkiezingen van 22 november wonnen Wilders en zijn partij 37 van de 150 parlementszetels, waarmee ze historisch gezien het sterkste resultaat behaalden. Maar de voormalige christen-democraat Umtsigt won ook meteen twintig zetels in de Nationale Veiligheidsraad. Leiders van beide partijen kunnen als winnaars van de stemming worden beschouwd. Aan de andere kant werd de conservatieve liberale Volkspartij voor Vrijheid en Democratie onder leiding van aftredend premier Mark Rutte gestraft en slaagde de linkse coalitie tussen de sociaal-democraten en de groenen onder leiding van Frans Timmermans er niet in de kiezers te overtuigen.

Het was dus logisch dat Wilders en Umzigt gingen zitten en een potentiële alliantie gingen verkennen die de brede wil van de kiezers leek te weerspiegelen. Aan tafel zaten ook Dilan Jesselgosz, leider van de VVD, die zo'n regering alleen maar wilde tolereren zonder eraan deel te nemen, evenals boerenleider Van der Plas. De vier partijen waren het min of meer eens, vooral op het gebied van de immigratie. Ze willen de immigratie naar Nederland flink beperken.

Vanaf het begin van de gesprekken heeft Umtsigt constitutionele zorgen geuit over de samenwerking met Wilders. De econoom stoorde zich onder meer aan de plannen van Wilders om moskeeën, koran- en islamitische scholen in Nederland te verbieden, wat duidelijk in strijd zou zijn met de grondwet. Hij eiste opheldering van Wilders, zelfs zoals het hoofd van de Vrijheidspartij na het winnen van de verkiezingen beloofde ‘deze ideeën uit te stellen’. Als het om immigratie ging, was het akkoord uiteindelijk minder dan het aanvankelijk leek: Wilders wilde de immigratie tot nul terugbrengen, terwijl Yeseljos en van der Plas aandrongen op uiteenlopende oplossingen als het om arbeidsmigratie ging.

Doet de partij van Rutte mee?

Uiteindelijk waren het de financiën die ervoor zorgden dat de gesprekken mislukten. Ronald Plasterk, de voormalige minister van Binnenlandse Zaken van de Sociaal-Democraten die door Wilders is aangesteld om coalitiepartners te werven, zal volgende week een update aan het parlement geven over de status van de coalitieonderhandelingen. De verbaasde microbioloog zei dinsdag nog niet te hebben begrepen wat Umtzigt eigenlijk wilde. Het blijft de taak van Plastark om de partijen “advies” te geven over hoe de gesprekken verder moeten gaan.

Ondertussen zei Umtsigt dat hij nog steeds bereid was een minderheidsregering onder leiding van Wilders te tolereren. In theorie zou de VVD hier ook aan kunnen meedoen als Yesilgöz van gedachten verandert. Zonder de partij van Rutte zou het bondgenootschap tussen de Vrijheidspartij van Wilders en de Boerenpartij slechts 44 zetels behalen – minder dan een kwart van de Kamerzetels. Het is ook mogelijk om een ​​heel andere formatie te vormen, bijvoorbeeld een grote coalitie met deelname van de Sociaal-Democraten en de Groene Partij.

Volgens peilingen zou een dergelijke alliantie echter de minst gewenste optie zijn voor de Nederlanders. Ten slotte bestaat er nog steeds de mogelijkheid van nieuwe verkiezingen. Dit is echter waar de tegenstanders van Wilders het meest bang voor zijn: volgens peilingen heeft de rechts-populist momenteel 50 van de 150 zetels.