“Aanzienlijke verschillen” op inhoudelijk gebied

drEerdere verkenningen door de rechtse regering in Nederland hebben geleid tot overeenstemming over kwesties op het gebied van de rechtsstaat, maar er blijven “aanzienlijke verschillen” over inhoudelijke kwesties. Dat maakte onderhandelaar Ronald Plasterk dinsdagmiddag na twee maanden onderhandelen bekend in de Tweede Kamer. Of er een reëel vooruitzicht is op overeenstemming over de kwesties “kan in dit stadium op geen enkel punt worden bevestigd, aangezien het overleg over deze kwestie niet is voortgezet vanwege het vertrek van het hoofd van de Nationale Veiligheidsraad-groep”, schreef Plasterk in zijn brief. Hij informeerde de Tweede Kamer, die hem benoemde op voordracht van verkiezingswinnaar Geert Wilders. Voorzitter van de Nationale Veiligheidsraad, Peter Omtzogt, brak vorige week de gesprekken af. Plasterk schrijft verder dat “een overeenkomst niet kan worden uitgesloten en wel mogelijk is.”

Het is nu aan de partijen hoe hierop te reageren. Het parlement zal dit rapport woensdag bespreken. Zij zou dan, zoals Plasterk aanbeveelde, een nieuwe ronde van verkenningstochten kunnen bestellen om de vorm van de toekomstige regering te verduidelijken. De voormalige sociaaldemocratische minister adviseerde een nieuwe onderhandelaar te benoemen die “over uitgebreide bestuurlijke en politieke ervaring beschikt”. De Vrijheidspartij van Wilders, de rechts-liberale Partij voor de Vrijheid voor Democratie en de boerenpartij BBB zullen waarschijnlijk onderhandelen over een minderheidsregering die afwisselende meerderheden in het parlement moet nastreven. Om dit te doen moet Dylan Jeselgos, leider van de Partij voor Vrijheid en Democratie, haar besluit na de verkiezingen van november corrigeren om zich niet aan te sluiten bij een regering onder de rechts-populistische partij van Wilders.

De voorzitter van de Nationale Veiligheidsraad, Umtsigt, was feitelijk bereid een dergelijke regering te tolereren. “De Nationale Veiligheidsraad zal constructief blijven zoeken naar mogelijkheden om bij te dragen aan een nationale regering die de belangrijkste problemen waarmee ons land wordt geconfronteerd aanpakt en goed bestuur bevordert”, schreef hij in een brief aan de leden. De voormalige christen-democraat rechtvaardigde zijn terugtrekking uit de verkenningen door te zeggen dat de kloof op het gebied van de rechtsstaat ondanks de ‘basislijn’ te groot was en dat ‘de afstand tussen politieke verlangens en de financiële realiteit (nog steeds) te groot was’. Hij merkte ook op dat er nog steeds wantrouwen bestaat ten aanzien van het lekken van vertrouwelijke en persoonlijke informatie naar de pers. De formulering biedt ruimte voor Umtzigt om op een later tijdstip terug te keren naar de onderhandelingstafel. Momenteel is hij echter niet eens op zoek naar een gedoogakkoord.

Vóór het vertrek van Umtzigt hadden de vier partners een zevenpuntenverklaring over fundamentele rechten ondertekend, die Plastec nu heeft onthuld. Dienovereenkomstig beloven zij geen wijzigingen in de grondrechten voor te stellen (artikelen 1 tot en met 23 van de Grondwet), de rechterlijke uitspraken na te leven en de vrijheid van godsdienst te garanderen, ook voor moslims. Dit is een grote concessie van Wilders, die de Koran en moskeeën wilde verbieden. Het hoofd van de Vrijheidspartij had verschillende wetsvoorstellen ingetrokken die in strijd waren met de grondwet. In de verklaring wordt expliciet gesteld: “Onafhankelijke instituties als de rechterlijke macht, de wetenschap en de media zijn van groot belang voor het functioneren van de democratische rechtsstaat. De partijen zullen hen beschermen en versterken.”