Zwemmen in het buitenzwembad: ‘Er is een ruwe opening’

Het badseizoen is begonnen: historicus Matthias Oluyo in een interview met AFP over zwemcultuur in Duitsland.

FRANKFURT – Aan het begin van het zwembadseizoen een gesprek met historicus Matthias Oluyo over het eeuwenoude debat over ‘bad of zwemmen’ en waarom het buitenzwembad tot op de dag van vandaag een wereld op zich is.

De heer Oloew, Duitslands eerste moderne badinrichting werd in 1830 in Maagdenburg geopend. Hoe ontstond de renaissance van de openbare baden?

Het was pure noodzaak. In de context van de industrialisatie en de ontwikkeling van steden rees de kwestie van het verbeteren van de sanitaire omstandigheden – ook in Duitsland. Het ging om het creëren van gezonde leefomstandigheden. Tegenwoordig noemen we deze diensten van algemeen belang. Gemeenten waren daar toen al verantwoordelijk voor. Ze moeten zorgen voor gezonde leefomstandigheden in de steden, met riolen, markthallen, scholen – maar ook een systeem van openbare toiletten. De Thermen van Caracalla werden halverwege de 19e eeuw in Rome ontdekt. Heel Europa verwonderde zich over de prestatie van de oudheid. Niet alleen vanuit technisch oogpunt, maar ook vanuit hydrologisch oogpunt. Grote zwembaden voor mensen van beide geslachten. Dat was spannend.

Er werden twee scholen gevormd. Dokter Oscar Lassar uit Hamburg noemt het openbare bad als schoonmaakmiddel volgens het principe “één bad per week”. Architect Josef Steuben pleit voor zwemmen met beweging – ook voor de lol. Wat onderscheidt het debat?

Lassar was in de eerste plaats bezig met reinheid. Volksbad was voor hem een ​​bad om in te baden. Zijn credo: de badkamer moet constructief eenvoudig zijn om breed inzetbaar te zijn. Op de Berlijnse Volksgezondheidstentoonstelling in 1882 presenteerde hij een structuur van gegolfd ijzer waarmee 10.000 mensen binnen twee weken een bad namen. Een groot succes voor hem. Aan de andere kant vond de architect en stedenbouwkundige Joseph Steuben dat het baden niet alleen buiten diensttijd moest plaatsvinden, maar dat er van genoten moest worden. Stübben zag het baden in het zwembad ook als een gedeelde ervaring als een essentieel onderdeel van de aantrekkingskracht van het openbare bad.

Dus: het zwembad niet alleen als plek om op te ruimen, maar ook als plek om te zien en gezien te worden?

Ja, en zo is het zwembad ontstaan, het is architectonisch ruimer en ook efficiënter. Er passen meerdere mensen tegelijk in het zwembad, in tegenstelling tot de badkuip van Lassar, die niet na elke douche hoeft te worden geschrobd. Dit ontkrachtte ook grotendeels de bewering van Lassar dat de douche het echte openbare bad was omdat het de goedkoopste was.

Er zijn echter bedenkingen in het rijk tegen te veel van het oude verhuur. waarom?

Hij vreesde immoraliteit en laat-Romeinse decadentie. Er was een misvatting dat het ongebreidelde gebruik van thermale baden leidde tot de val van Rome. De pioniers van het Duitse rijk, uitgeroepen in 1871 – velen van hen nationalisten – wilden zich tegen dit lot beschermen met een systeem van baden in plaats van de luxueuze architectuur van openbare baden.

Ze zien zwemmen ook als een spiegel van de samenleving. In die tijd scheidden douches niet alleen mannen en vrouwen, maar hadden ze ook eerste, tweede en derde klas tickets – zoals het Pruisische kiesrecht. In hoeverre was het openbare bad een weerspiegeling van de klassenmaatschappij van Wilhelmine?

Je moet onderscheid maken: bij het schoonmaken van baden, dat wil zeggen douches of baden, was er vaak een onderverdeling in klassen. Dit werd ook gedaan om vermogende klanten aan te trekken die bereid waren meer te betalen voor de baden en zo een belangrijke bijdrage te leveren aan de financiering van de baden. Vanaf het begin zagen de poolpioniers van de negentiende eeuw het zwembad echter als een middel om de klassenbarrières in Wilhelmine, Duitsland, te verminderen. Hoewel er in Duitsland afzonderlijke openbare zwembaden zijn die eerste- en tweedeklaszwembaden aanbieden – Frankfurt am Main of Hannover bijvoorbeeld – was dit niet de norm, in tegenstelling tot Engeland. Interessant is dat openbare baden altijd zijn gezien als bewijs van kastenscheiding.

Het keerpunt komt bij Wannsee in Berlijn. Op 8 mei 1907 werd daar de eerste familiebijeenkomst in Duitsland geopend. Je hebt het over een bevrijdende dag in de geschiedenis van Duitse kuuroorden. Wat wordt bedoeld met bewerken?

In plaats van de verwachte paar kinderen van de natuur, volgden duizenden de verleiding om een ​​gratis douche te nemen. Beoogde warmte: Mannen en vrouwen baden samen en in het openbaar. Zelfs dit was ongehoord. En al deze drukte kan worden opgemerkt door voetgangers gekleed in strandkleding. Dit was volledig nieuw en echt revolutionair. Antwoord: De toegang is gratis. Daarna werd deze familiebijeenkomst steeds populairder – niet alleen in Pruisen.

De volgende libertaire stap vond plaats na 1918 in de Weimarrepubliek. Zwembadspecialist George Pennick prees zwembaden destijds als “de meest sociale en liberale voorzieningen”. Daar “is er echte vrijheid wanneer een gast, of het nu een privé-adviseur of een arbeider is, zijn kerker alleen in zijn zwembroek ontkleedt.” In hoeverre is het zwembad een plaats van gelijkheid?

Iedereen heeft dezelfde rechten op het zwembad. Statuscodes waren niet belangrijk. Niet alleen waren vrouwen en mannen gelijk onder de nieuwe grondwet, er waren ook steeds meer kuuroorden die gendersegregatie afschaften. Andere landen zoals Nederland en Oostenrijk hebben laten zien dat het familiebad meer mensen trekt. Daarom volgde hij zijn voorbeeld in Duitsland. Dan is er nog het 50 meter lange zwembad. Aparte zwembaden voor mannen en vrouwen worden gecombineerd in één. Dat was eerlijker voor de sport. Mannen en vrouwen zwommen samen. Dit is ook leuk.

Terugkerend naar het zwembad als spiegel van de samenleving: socioloog Andreas Reckowitz verkondigt een “samenleving van singulariteiten”, zijn collega Gerhard Schulz spreekt van een “ervaringsmaatschappij”. Bevordert personalisatie de trend naar funpools?

Ja bij het zwembad van puur plezier. Maar dit werd niet de taak van het gemeentelijk douchesysteem. Sporten in het water is tenslotte een sport. En sporten in het water is het gezondste wat je kunt doen. Dit geldt voor alle leeftijdsgroepen.

“Een meer is een biotoop en een buitenzwembad is een sociaal spektakel”, zegt auteur John von Düffel, een erkend zeezwemmer. Hoe zie je dat?

Net als dit. Biodiversiteit verwijst naar het gevoel van eenheid in een meer met het element water. Het buitenzwembad heeft een ander thema. Het is niet mogelijk om ergens anders mensen te kijken dan in het buitenzwembad. Er is daar een harde opening.

(Interview: Peter Resbeek)

Ondertussen is een bezoek aan het buitenzwembad in Frankfurt veiliggesteld: de stad rukt het onroerend goed weg van de belegger en zorgt zo voor het permanente behoud van het buitenzwembad in de wijk Unterliederbach.