Wetenschappelijk verzoek: het zoeken naar menselijke embryo’s – kennis moet worden vergemakkelijkt

Het zoeken naar “vroege embryo’s” en het eruit halen van embryonale stamcellen zou in de toekomst in Duitsland mogelijk moeten zijn. Dit is wat een panel van experts van de Nationale Academie van Wetenschappen Leopoldina en de Federatie van Duitse Academies van Wetenschappen riep in een verklaring die woensdag werd gepubliceerd. Daarbij zetten onderzoekers vraagtekens bij de huidige regelgeving die bijna 20 jaar geleden is aangenomen.

Vind moeiteloos een evenwicht tussen basisrechten

Het was een licht schandaal toen neuroloog en stamcelonderzoeker Oliver Prostel in 2000 financiering aanvroeg voor onderzoek naar menselijke embryonale stamcellen en een debat op gang bracht over de bescherming van de menselijke waardigheid in het embryonale stadium en de vrijheid van onderzoek.

Na controversiële discussies tussen parlementaire fracties in de Bondsdag werd in 2002 een stamcelwet aangenomen die het gebruik van geïmporteerde ES-celstammen voor onderzoeksdoeleinden toestaat, maar alleen onder bepaalde strikte voorwaarden.

Zo is de productie van menselijke embryonale stamcellen in Duitsland niet toegestaan. Cellijnen kunnen echter worden geïmporteerd en gebruikt voor onderzoeksprojecten op hoog niveau, ook al zijn het alleen projecten die vóór een bepaalde deadline zijn gemaakt. Deze celculturen zijn echter vaak van weinig nut als gevolg van vervuiling en achterhaalde productiepraktijken. Het feit dat de ontwikkeling van onderzoek en behandeling in Duitsland uiteindelijk profiteert van liberalere regelgeving met betrekking tot het gebruik van embryo’s in andere landen, wordt vaak veroordeeld als een teken van dubbele maatstaven.

“Overtollige” embryo’s

De Nationale Academie van Wetenschappen Leopoldina en de Federatie van Duitse Academies van Wetenschappen publiceerden een verklaring over “Herbeoordeling van de bescherming van embryo’s in vitro in Duitsland”.

De daarin opgenomen aanbevelingen zijn nadrukkelijk gebaseerd op twee onafhankelijke feiten: Ten eerste kan een aantal belangrijke onderzoeksvragen nog alleen worden beantwoord met behulp van onderzoek aan embryo’s en embryonale stamcellen. Omdat zelfs IPS-cellen die geen ethische problemen hebben – ‘pluripotente pluripotente stamcellen’, die lijken op embryonale stamcellen – ze niet volledig kunnen vervangen. Vanwege de huidige juridische situatie kunnen Duitse primaire onderzoekers niet of onvoldoende deelnemen aan het werken met menselijke embryonale stamcellen

Ten tweede worden embryo’s opgeslagen in dit land dat wordt omschreven met het lelijke woord ‘overschot’ omdat ze verschijnen in de context van behandelingen voor reproductieve geneeskunde, maar later niet nodig zijn – bijvoorbeeld omdat de wens van het paar om kinderen te krijgen kan worden vervuld met behulp van initiële behandeling. Het IVF-register vermeldt ongeveer 20.000 ingevroren embryo’s voor het jaar 2019, slechts ongeveer 10.000 werden in dezelfde periode ontdooid. Donaties van ingevroren embryo’s of bevruchte eicellen in de nucleaire fase aan andere echtgenoten zijn echter niet duidelijk bij wet geregeld en kunnen in strijd zijn met de Embryo Protection Act 1990.

De mogelijkheid van verder onderzoek aan embryonale stamcellen

Op basis hiervan pleiten de Academies er in het algemeen voor dat het zoeken naar “vroege embryo’s in het laboratorium” en de extractie van embryonale stamcellen daaruit mogelijk moet zijn in Duitsland. In het licht van de “veelheid van percepties” in een democratische samenleving, moeten compromissen worden gezocht in de zin van de geleidelijke bescherming van het vroege leven van embryo’s in het laboratorium.

Onderzoeksprojecten moeten “in overeenstemming zijn met internationale normen” en uitsluitend “onderzoeksdoelstellingen van hoog niveau” dienen. In individuele gevallen moet een aparte commissie nagaan of een dergelijk doel bestaat. Enkele voorbeelden hiervan worden in de paper gepresenteerd: bijvoorbeeld projecten die werken om de vroege menselijke moleculaire ontwikkelingsbiologie op te helderen, en verbeteringen in de reproductieve geneeskunde die de kans vergroten dat koppels nakomelingen krijgen en meer te weten komen over de oorzaken van onvruchtbaarheid, miskramen en misvormingen. Genetische ziekten zijn veelbelovend, maar het zijn ook onderzoeken die behandelingsopties openen in de context van regeneratieve geneeskunde.

De bevoegdheid om te beslissen wat te doen met “extra” embryo’s die niet in hun eigen behandelingen worden gebruikt, naar de wil van de Academies, moet bij de echtgenoten zelf liggen. In andere landen is aangetoond dat met passend onderwijs de wens om te doneren voor onderzoek groot is – alleen maar omdat men andere echtgenoten wil helpen wier kinderwens niet wordt vervuld door wetenschappelijke kennis.

Het stamcelonderzoek staat onder toezicht van een federaal agentschap

Een passende reeks nieuwe regels moet ervoor zorgen dat de doelstellingen van bepaalde onderzoeksprojecten “van hoog niveau” zijn. Bij Leopoldina denkt men aan een federale overheid die, in samenwerking met de Ethische Commissie, op transparante wijze individuele projecten kan beoordelen op de vereiste geschiktheid.

Een soortgelijk orgaan werd in 2002 opgericht met de Central Ethics Committee for Embryonic Stem Cell Research (ZES) van het Robert Koch Institute. De British Human Fertilization and Embryology Authority (HFEA), die bestaat sinds 1990, wordt in de verklaring expliciet genoemd als een internationaal model.

Ten slotte beveelt het advies aan dat het nieuwe wettelijke kader ook “deadlines voor toetsing en rapportage” bevat – om snel te kunnen reageren op toekomstige internationale ontwikkelingen in onderzoek.

De productie van foetaalachtige structuren is genoemd in laboratoria en onderzoeksprojecten die zich richten op het ontwikkelen van embryo’s gedurende een periode van 14 dagen.