“Voor de badkamer gelden dezelfde rechten” – Panorama

. Veel buitenzwembaden starten in mei het nieuwe seizoen. De cultuurwetenschapper Matthias Oloyu hield zich bezig met de geschiedenis van zwembaden in Duitsland. Peter Resbeek sprak met hem over oude modellen.

BZ: De heer Oloew, Duitslands eerste moderne badinrichting, opende in 1830 in Maagdenburg, naar Brits model. Hoe is de badrenaissance ontstaan?
Oulu: Het was pure noodzaak. In de context van de industrialisatie en de ontwikkeling van steden rees de kwestie van het verbeteren van de sanitaire omstandigheden, ook in Duitsland. Het ging om het creëren van gezonde leefomstandigheden. Tegenwoordig noemen we deze diensten van algemeen belang. De lokale autoriteiten waren daar toen al verantwoordelijk voor. Ze moeten zorgen voor gezonde leefomstandigheden in de steden, met rioleringen, georganiseerde markthallen, goede scholen, maar ook een systeem van openbare toiletten. De oude Thermen van Caracalla werden halverwege de 19e eeuw in Rome ontdekt. Heel Europa verwonderde zich over de prestatie van de oudheid. Niet alleen vanuit technisch oogpunt, maar ook vanuit hydrologisch oogpunt. Grote zwembaden voor mensen van beide geslachten. Dat was spannend.
BZ: Al snel vormden zich twee scholen. Dokter Oscar Lassar voerde campagne om van de openbare badkamer een schoonmaakinstelling te maken. Anderen hebben bewegingszwemmen verspreid – ook voor de lol. Wat onderscheidde deze controverse?
Oulu: Lassar was in de eerste plaats bezig met reinheid. Volksbad was voor hem een ​​bad om in te baden. Het credo van Lassar was: de badkamer moet constructief eenvoudig zijn, zodat deze veel gebruikt kan worden. Op de Berlijnse Volksgezondheidstentoonstelling in 1882 presenteerde hij een structuur van gegolfd ijzer waarmee 10.000 mensen binnen twee weken een bad namen. Een groot succes voor hem.

BZ: Netheid was niet genoeg.
Oulu: Zo was architect en stedenbouwkundige Joseph Steppin van mening dat het baden niet alleen buiten diensttijd moet plaatsvinden, maar ook moet worden genoten. Hoe dat eruit zou kunnen zien, liet hij zien in zijn ontwerp voor Hohenstaufenbad in Keulen. Stbben zag het baden in het zwembad ook als een gedeelde ervaring als een essentieel onderdeel van de allure van openbaar baden. Geen schoonmaak in spartaanse douchecabines. Zo is het zwembad ontstaan, architectonisch vergroot én efficiënter. Er passen meerdere mensen tegelijk in het zwembad, in tegenstelling tot de badkuip van Lassar, die niet na elke douche hoeft te worden geschrobd. Dit ontkrachtte ook grotendeels de bewering van Lassar dat de douche het echte openbare bad was omdat het de goedkoopste was.
BZ: Stbben liet zich inspireren door de thermale baden in Badenweiler. Wat is er zo speciaal?
Oulu: Het is een schema voor de constructie van het bad van twee kanten. De oude ruïnes met hun symmetrische architectuur waren typerend voor een principe: in het midden is een centrale ingang, dan aan de ene kant het vrouwenbad en aan de andere kant het mannenbad. Rond 1900 werd dit model de primaire stijl voor veel stadszwembaden in Duitsland, vooral als men aparte zwembaden voor beide geslachten wilde exploiteren. Het bijzondere aan de nieuwbouw van Thermae novae of Markgrafenbad zoals het later werd genoemd, was aanvankelijk de koppeling van een binnenzwembad met een buitenzwembad, en daarmee een van de eerste gecombineerde zwembaden in dit land. Architectonisch is het gebouw ontleend aan de oude versieringen van de Romeinse thermale baden. Stbben was zo gefascineerd door de schoonheid van het gebouw en de gemeenschappelijke baden in het zwembad, dat hij Aken ten zeerste aanraadde om in een dergelijk gebouw te investeren. Hij was een van de eersten die het zwembad als een aantrekkelijk kenmerk van de stad zag. En nog iets typisch Badenweiler: de scheiding tussen lopen met schoenen en lopen op blote voeten.
BZ: In 1907 werd de eerste familiebijeenkomst in Duitsland geopend aan de Wannsee in Berlijn. Wat is het geweldige nieuwe?
Oulu: Ik praat graag over de spa-revolutie, een soort Schabowski-moment in de Duitse spa-geschiedenis, niet bedoeld als de val van de muur. Destijds behoorde Wannsee nog tot het Teltow-district. Mensen gingen er toch zwemmen. Daarom heeft de districtsmanager de autoriteiten officieel om een ​​vergunning voor de badzone gevraagd. De politie in Potsdam werd doorverwezen naar Staatsbosbeheer, die het doorverwees naar de politie. Zo wist de districtsfunctionaris Ernst von Steubenrauch hen over te halen zich over te geven. De opening vond plaats op 8 mei 1907, Bevrijdingsdag in de geschiedenis van Duitse kuuroorden.
BZ: De volgende emancipatorische stap kwam na 1918. Was het zwembad een plaats van gelijkheid?
Oulu: Iedereen heeft dezelfde rechten op het zwembad. Statuscodes waren niet belangrijk. Niet alleen waren vrouwen en mannen gelijk onder de nieuwe grondwet, maar er waren ook steeds meer badkamers die gendersegregatie afschaften. Als het om binnenzwembaden ging, waren mensen aanvankelijk conservatiever. Maar ook andere landen zoals Nederland en Oostenrijk hebben laten zien dat het familiebad meer mensen trekt. Daarom volgde hij zijn voorbeeld in Duitsland. Dan is er nog het 50 meter lange zwembad. Aparte zwembaden voor mannen en vrouwen worden gecombineerd in één. Dat was eerlijker voor de sport. Mannen en vrouwen zwommen samen. Dit is ook leuk.
BZ: Bevordert personalisatie de trend naar een leuke badkamer?
Oulu: In een puur bubbelbad, ja. Maar dit werd niet de taak van het gemeentelijk douchesysteem. Sporten in het water is tenslotte een sport. En sporten in het water is het gezondste wat je kunt doen. Dit geldt voor alle leeftijdsgroepen.

Matthew Olu, 53, studeerde geschiedenis, politieke wetenschappen en journalistiek aan de Vrije Universiteit van Berlijn. Hij is de perswoordvoerder van de Berlin Bder Companies. In zijn proefschrift ging hij in op de geschiedenis van baden.