Moritz August Benjowski: Meester van sterke verhalen

Zes maanden na zijn aankomst in ballingschap slaagden Bengovsky en zijn kameraden erin in mei 1771 een opstand te beginnen, waarbij commandant Nilo werd gedood. De rebellen veroverden de uitpuilende schatkamers van het garnizoen, evenals alle beschikbare wapens, plunderden bont- en slijterijen, kaapten een schip en bereikten, na een slopende zeereis van vier maanden door de Koerilen-eilanden, Japan en Formosa (het huidige Taiwan). De eerste Europeanen komen uit het noordoosten van Macau. Van de 70 mensen die Kamtsjatka verlieten, bereikten er echter slechts 54 het Portugese bijkantoor. De rest bezweek ofwel aan scheurbuik, werd het slachtoffer van de pijlen van vijandige eilandbewoners, of Benjovsky gaf de uitdaging op. Minstens 15 vluchtelingen stierven enkele dagen na hun aankomst in Macau als gevolg van de moeilijkheden en moeilijkheden van hun reis.

Tot ergernis van zijn overlevende kameraden verkocht Vrbové Ridder van Fortuin het ontsnappingsschip en alle overgebleven huiden op eigen kosten. Maar Bengofsky had tenminste een elegante rood-witte outfit aan, gemaakt voor hemzelf en voor iedereen die met hem naar Europa wilde reizen – en dat waren de meesten van hen. Hij kreeg ook plaatsen voor hen op twee schepen van de Franse Oost-Indische Compagnie. Na wat tactieken tussen vertegenwoordigers van verschillende Europese handelsmaatschappijen, besloot Bengovsky de kennis die hij had opgedaan tijdens een avontuurlijke reis met de Fransen te delen. Daarom zou hij inzichten hebben gekregen.

Bij zijn aankomst in Mauritius informeerde Bengovsky de Franse gouverneur van het eiland over de ware wonderen

De waaghals waaghals op zee paste perfect bij de Franse kroon

Het tijdperk van ontdekkingen, dat in 1492 begon met de reis van Christoffel Columbus (1451-1506) naar Amerika, was aan het einde van de achttiende eeuw nog lang niet voorbij. Grote delen van Noord-Amerika wachten nog steeds om ontdekt en geëxploiteerd te worden. De verovering en ontwikkeling van het Indiase subcontinent was nog maar net begonnen. De Portugezen en Nederlanders waren stevig verankerd in het Verre Oosten, maar ook andere Europese mogendheden waren ervan overtuigd dat ze daar ook veel te winnen hadden. Pas in 1770 claimde James Cook (1728-1779) de oostkust van wat nu Australië is voor de Britse kroon en stichtte hij de kolonie New South Wales. In dit geval was een man als Bengowski, die absoluut een gedurfde zeeman en een sterke commandant was, precies wat de Franse koning en zijn koloniale functionarissen nodig hadden.

De Hongaar van zijn kant wist precies wat er van hem verwacht werd. In Macau beschreef hij zijn avonturen op zee relatief eerlijk aan Europese kooplieden en marineofficieren, evenals aan de Portugese autoriteiten, en bedacht slechts een of twee details, zoals een reis naar de westkust van Noord-Amerika. Maar beetje bij beetje bleef hij zijn verhalen verfraaien. Aangekomen op het eiland Ile-de-France, vandaag Mauritius, waar de Franse schepen drie weken hadden stilgestaan, meldde Bengowski echte wonderen aan de Franse gouverneur van het eiland.

Amper 25 jaar oud, maakte hij zichzelf ouder om de indruk te wekken van een grotere ervaring. Hij beweerde contact te hebben gelegd met bevriende indianen, handelsbetrekkingen met Japanse prinsen te hebben besproken en het eiland Formosa voor te bereiden op een snelle kolonisatie. Die laatste had hij graag naar de Franse koning gebracht. Maar in werkelijkheid landden de vluchtelingen tijdens hun zeereis niet op de Amerikaanse kust. Bovendien verleende Japan destijds alleen toegang tot zijn grondgebied aan Chinese kooplieden, Koreaanse diplomaten en als enige Europeanen leden van de Verenigde Oost-Indische Compagnie.

Andrew Drummond ontdekte in Japanse documenten bewijs dat de autoriteiten waarmee Benjovsky en zijn mensen contact hadden opgenomen heel graag ongenode bezoekers wilden overtuigen om hun reis zo snel mogelijk voort te zetten. Dus voorzagen ze vreemden van voedsel, drinkwater en cognac – niet, zoals de avonturier suggereerde, uit zelfrespect. Uiteindelijk, in Formosa, leidde Bengovsky, nadat drie van zijn bemanningsleden in een hinderlaag waren omgekomen, een wraakcampagne die het leven kostte aan ongeveer 1.200 eilandbewoners – maar van kolonisatie kon geen sprake zijn.