Een kijkje in de toekomst van klimaatverandering | wetenschappelijk nieuws

Coroman, Zuid-Afrika – Duizenden krekels geven oorverdovend concert. De zon brandt vanuit de heldere hemel op het roestige rode zand. Regen is een zegen in dit deel van de wereld. Alleen de meest veerkrachtige kunnen overleven, of het nu planten of dieren zijn.

In de zinderende hitte inspecteert Olufemi Olubodun (30) het weversnest van kolonisten. De vogels die in kolonies broeden hebben het nest rond de takken van de acaciaboom geweven met stukjes gras als drie enorme trossen. De enorme collectieve woning bestaat uit tientallen in elkaar grijpende broedkamers, die het nest binnen de gemeenschap koel houden ondanks de hoge buitentemperaturen. In de Kalahari kunnen deze vaak de 40°C overschrijden.

Olubodun inspecteert een broedkamer waar een paar nertshaviken bij de fokkers van de kolonie verbleven. Kleine roofvogels helpen hun nesten te beschermen tegen hongerige slangen, maar ze zijn ook een vijand die nakomelingen van wevers doodt. Olubodun haalt voorzichtig het ene havikskuiken na het andere uit het nest. Het wordt gemeten, gewogen en gelust. Hieruit volgt hoe vogels evolueren ondanks extreme temperaturen en lange droogtes.

Het onderzoek van Ollobodon aan het Department of Life Sciences (UCT) van de Universiteit van Kaapstad maakt deel uit van een grotere studie. Het Kalahari Threatened Ecosystems Project (KEEP) brengt wetenschappers van verschillende universiteiten samen in het Didin Research Centre in het Tswalu Nature Reserve in Zuid-Afrika, een paar kilometer ten zuiden van Botswana.

De perfecte plek voor onderzoekers

Ze willen vooral naar één ding zoeken: hoe de wereld verandert als de temperatuur op aarde met 1,5 graad stijgt – een temperatuurstijging die volgens de Overeenkomst van Parijs van de Verenigde Naties niet mag worden overschreden. De Kalahari, die bestaat uit woestijn en savanne, die zich uitstrekt over ongeveer 1 miljoen vierkante kilometer over Namibië, Zuid-Afrika en Botswana en nu al wordt beschouwd als een hotspot voor klimaatverandering, is hiervoor de perfecte plek.

Het is heter en droger in de Kalahari dan in veel delen van de wereld. Dieren en planten moeten zich aanpassen aan stijgende temperaturen en minder regen om te overleven, waaronder veel bedreigde soorten. Volgens de South African Meteorological Service zijn de temperaturen in delen van Zuid-Afrika de afgelopen 50 jaar twee keer zo snel gestegen als het wereldwijde gemiddelde. Onderzoekers voorspellen dat de gemiddelde temperatuur in de Kalahari met 2,2°C zal stijgen bij een stijging van 1,5°C wereldwijd. Dit betekent dat de Kalahari klimaatonderzoekers een bijzondere kijk op de toekomst geeft waaruit de rest van de wereld belangrijke conclusies kan trekken.

KEEP kijkt niet alleen naar individuele dier- en plantensoorten, maar wil ook een overzicht geven van de hele voedselketen: van kruiden tot insecten, vogels, reptielen en zoogdieren. Wie beïnvloedt wie? Wie hangt van wie af en wat zijn de gevolgen? Onderzoekers willen de belangrijkste soorten identificeren die onmisbaar zijn voor de voedselketen en daarom speciale bescherming nodig hebben om het hele ecosysteem te beschermen. “We zijn geïnteresseerd in het domino-effect dat optreedt wanneer een schakel in de keten wordt beïnvloed door klimaatverandering”, legt Dylan Smith, onderzoeksdirecteur bij Tswalu, uit.

Het project is gestart in 2019 en staat nog in de kinderschoenen. Wetenschappers hebben datasets van vele jaren, zo niet decennia nodig om betrouwbare data te kunnen maken. Er zijn echter al effectieve aanwijzingen, met name van onderzoekers die al voor het KEEP-project met hun onderzoek zijn begonnen: “We zien zeker de eerste gedragspatronen”, legt Smith uit.

Ernstige droogtes hebben zeer specifieke gevolgen

Twee ernstige droogteperiodes in 2015 en 2019 waren goede indicatoren voor de mogelijke effecten van klimaatverandering. Zo nam de grasgroei in die tijd af, vertelt Wendy Panino, projectmanager KEEP. Daardoor waren er minder termieten die het gras nodig hadden om te overleven. Dit had op zijn beurt gevolgen voor dieren die termieten eten, zoals schubdieren die op de rode lijsten van de ICUN zijn geclassificeerd als bedreigd.

Panino ondervond een scherpe daling van schubdieren tijdens de twee droogteperiodes. Veel andere dieren stierven ook of verhongerden. Kalahari-dieren hebben zich al aangepast aan barre weersomstandigheden. Nu is het warmer en droger. Dit roept de vraag op: wanneer wordt de limiet bereikt? vraagt ​​Panino.

De Afrikaanse wilde hond, die in Zuid-Afrika als bedreigd wordt beschouwd, werd ook getroffen door naar schatting 500 exemplaren. Humane fysioloog Kevon Gambam, een postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit van de Witwatersrand in Johannesburg, observeert een klein pakketje met geïmplanteerde thermometers in Tswalu. Volgens Gumbam bereikt de lichaamstemperatuur van wilde honden op warme dagen bijna 40 graden Celsius. “Dieren eten minder omdat het jagen op prooien hun lichaamstemperatuur nog meer zal verhogen”, legt ze uit. Het tijdvenster waarin het koud genoeg is om op prooien te jagen, wordt ook steeds korter. Gambam vreest dat dit langzaam maar zeker zal leiden tot een afname van de dierenpopulatie.

Stap voor stap legden de KEEP-onderzoekers de puzzelstukjes in elkaar, waarmee ze een overzicht zouden krijgen van het hele Kalahari-ecosysteem. Het werk is traag en zwaar, maar Panino is er zeker van: “Onze resultaten zullen relevant zijn voor ecosystemen over de hele wereld.”

© dpa-infocom, dpa: 211213-99-362217 / 2