Drie bedrijfsjuristen bepalen mondiaal klimaatbeleid – vrijdag

Zodra het verbod op hydrofracturering, aangenomen door het Sloveense parlement, begin mei van kracht werd, bereikte een brief van een Londens advocatenkantoor de regering in Ljubljana. Ze zei: Als het verbod wordt gehandhaafd, zal het land zich binnenkort voor een internationale rechtbank moeten verklaren en hoge schadevergoedingen verwachten. De brief is verstuurd namens het Britse olie- en gasbedrijf Ascent Resources, dat concessies heeft voor een gasveld in Slovenië. Ascent heeft zelfs een goede kans om de zaak te winnen. Want het gebeurt niet voor een gewone rechtbank, maar voor een geheim scheidsgerecht.

Daar kunnen buitenlandse investeerders (en alleen die) aanspraak maken op hoge compensatiebetalingen als ze menen dat de staat hen oneerlijk heeft behandeld. Betalingen zijn onbeperkt en bevatten vaak virtuele inkomsten in de toekomst. Er zijn nauwelijks beroepsmogelijkheden en vonnissen kunnen wereldwijd ten uitvoer worden gelegd. Het procederen en beslissen over procedures wordt gevoerd door drie daartoe aangewezen personen, veelal particuliere bedrijfsadvocaten.

De rechtszaak van Ascent tegen Slovenië is gebaseerd op het Energiehandvestverdrag (ECT), een handels- en investeringsverdrag in de jaren negentig waar meer dan 50 landen uit Europa en Azië – waaronder Duitsland – zich bij aansloten. De Bondsrepubliek Duitsland is op grond van de overeenkomst al vier keer aangeklaagd, twee keer door het energiebedrijf Wattenfall: eerst vanwege milieuvoorschriften voor de kolencentrale van Hamburg-Morburg, en kort daarna vanwege de versnelde uitfasering van kernenergie macht na Fukushima. Beide keren stonden er miljarden op het spel en in beide gevallen bereikten Wattenfall en de federale overheid een schikking die concessies aan de Zweedse energiegigant omvatte.

Niet-democratische scheidsgerechten

Het maatschappelijk middenveld heeft jarenlang kritiek geuit op deze arbitragezaken omdat ze de besluiten van democratisch gekozen parlementen omzeilen en het voor staten moeilijk maken om in het algemeen belang te handelen. Nu dreigen ze een beslissend obstakel voor de bestrijding van de klimaatcrisis. Want met rechtszaken (of alleen de dreiging daarvan) kunnen fossiele brandstofbedrijven zichzelf verrijken ten koste van het grote publiek of de uitstap uit fossiele brandstoffen vertragen. Zo hebben energiebedrijven RWE en Uniper Nederland op basis van ECT aangeklaagd voor miljoenen dollars schadevergoeding om steenkool in 2030 uit te faseren. Na navraag van de pers gaf de federale overheid toe dat de ongebruikelijk hoge vergoeding aan Duitse bruinkoolbedrijven (4,35 miljard euro) !) die gekoppeld zijn aan hun rechtsmiddelen onder ECT.

Hoewel veel investeringsbeschermingsverdragen zakelijke rechtszaken tegen staten toestaan, onderscheidt ECT zich door veel meer rechtszaken te hebben gegenereerd en fossiele brandstofreserves en infrastructuur veel meer te “beschermen” dan enig ander verdrag. Alleen al in Europa omvat het decennium bijna € 350 miljard aan fossiele activa! Het laatste rapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change waarschuwt voor de effecten van ECT op het klimaatbeleid. Meer dan 300 Europarlementariërs uit heel Europa roepen op tot een open brief.

In juni zal een conferentie van vooraanstaande lidstaten worden gehouden om te stemmen over de resultaten van het tweejarige hervormingsproject. De federale regering en de Europese Commissie hadden eisen gesteld: het contract moet verenigbaar zijn met Parijs en de ondemocratische arbitragetribunalen moeten worden vervangen. Dit heeft niet gewerkt: Fossiele brandstoffen zullen naar verwachting al vele jaren beschermd blijven. Drie particuliere bedrijfsadvocaten zullen blijven beslissen of ze in de toekomst een vergoeding aan investeerders zullen betalen.

Dit laat de Duitse regering en de Europese Unie slechts één optie over als ze het klimaatakkoord van Parijs en het Europese Groenakkoord serieus nemen: een onmiddellijke exit uit het dinosaurusfossiel met elektrische schokken! Anders dreigen de temperaturen te stijgen tot prehistorische niveaus.