Battle of Majuba Hill, een klap in het gezicht van een wereldmacht

140 jaar geleden versloeg de Boeren Groot-Brittannië, een wereldmacht, op Majuba Hill in Zuid-Afrika – ook al was de overwinning van de Pioneers uit Nederland niet permanent.

Vanaf het midden van de zeventiende eeuw was Zuid-Afrika in handen van de Nederlanders: de Verenigde Oost-Indische Compagnie bouwde een station aan Kaap de Goede Hoop om beter toegang te krijgen tot de koloniën in Indonesië. Nederlandse pioniers worden het land binnengehaald om goederen te verbouwen die zeelieden onderweg kunnen sparen.

In 1806 veroverden de Britten een regiment in Zuid-Afrika – als gevolg daarvan stroomden steeds meer leden van het Queen’s Empire de Kaapkolonie binnen. Dus de Boeren gaan van 1835 tot 1841 op de Grote Reis, die hen naar nieuwe nederzettingsgebieden leidt. De Britten, die in 1834 de Boeren van de slavenhandel verbood, lieten ze gaan – altijd langs de rivieren Orange en Val.

Ze vonden twee nieuwe landen: in 1854 de Oranje Vrijstaat en drie jaar later de Republiek Zuid-Afrika, bekend als de Transvaal Republiek. Eerder verzekerde Londen de kolonisten contractueel dat ze zich ten noorden van de herfst konden vestigen. De kroon beschouwde het gebied als waardeloos: de Boeren konden hooguit het pionierswerk doen voordat Groot-Brittannië kon opstijgen.

Maar in 1867 en 1868 veranderde de situatie toen goud en diamanten werden gevonden in de Oranjerivier en in het grensgebied van de Boerenrepublieken: plotseling werden hun vestigingsgebieden weer erg populair. Last but not least vreesde Londen dat andere koloniale machten de gebieden zouden kunnen overnemen als de kroon niet terugkeerde.

Belastinggeschil leidt tot ruzie

Een welkome gelegenheid om de eigen macht uit te breiden zal spoedig ontstaan: de Boerenrepublieken, waarvan de economie nog steeds gebaseerd is op de uitbuiting van zwarten, voeren sinds hun oprichting oorlog met volkeren als de Zoeloes. In 1877 annexeerde Londen onofficieel de Transvaal Republiek – zogenaamd om het tegen de Zoeloe te beschermen.

De Boeren protesteerden, verwijzend naar de overeenkomsten van 1852, maar het rijk wilde dit niet langer weten. De nieuwe gouverneur Sir George Pomeroy Cole is er niet, maar hij vertrouwt op de rapporten van een ondergeschikte, die op zijn beurt de Boeren volledig verkeerd inschat. Pas in december 1880 stuurde Sir Owen Lannion een telegram dat de situatie ter plaatse verslechterde en dat hij versterking nodig had. Het was toen te laat.

Het escaleerde toen de Britten op 11 november 1880 probeerden Boer-wagens en koopwaar in beslag te nemen om zijn belastingschuld af te betalen. Een paar honderd Boeren stormden naar binnen en vuurden schoten terwijl de Britse troepen hen achtervolgden. De oorlog begint onofficieel. De Republiek Zuid-Afrika riep op 16 december opnieuw formeel de onafhankelijkheid uit.

Brits arrogant

De Britten merkten dit pas op 20 december, toen een militair konvooi werd aangevallen in Potchefstroom. Twee dagen later werden Britse posities in de hele regio belegerd. Er waren echter slechts drie grote gevechtsoperaties: de Battle of Lings Nick op 28 januari, de Battle of Schwenshogt op 8 februari en tenslotte de Battle of Majuba Hill op 27 februari.

De eerste twee ontmoetingen verliepen niet goed voor de Britten, maar Tal Majuba werd een bron van schaamte voor de wereldmacht. De dag voor de gevechten trokken 405 Britten naar de heuvel in Drakensberg. Gouverneur Cooley bracht geen artillerie. De commandant negeerde het advies van zijn officieren om in de heuvel te graven.

Deze arrogantie kost de troepen veel: Boeren zetten 450 man in, vormden drie aanvalsgroepen en begonnen hun beklimming op de ochtend van 27 februari. Terwijl sommigen dekking bieden binnen de groepen, rukken anderen op: de Boeren hebben de Britten met succes omsingeld. Uiteindelijk storten hun lijnen in.

Jammer op Drakensberg

Gouverneur Cooley probeert nog steeds een wild toevluchtsoord te regelen wanneer de kogel zijn leven doodt. Hij is een van de 92 slachtoffers van zijn mannen, van wie er 134 gewond raakten en 59 werden gearresteerd. Boers rouwde om één dode en vijf gewonden. Voor sommige historici was de Slag om de heuvel van Majoba de meest vernederende militaire nederlaag van Groot-Brittannië.

Hoe kon de strijd, die slechts 30 minuten duurde, zo eindigen, ook al streed de wereldmacht met haar ervaren beroepssoldaten? Aan de andere kant is dit te wijten aan de arrogantie van de Britten, die de vijand onderschatten, terwijl ze in hun felrode uniform perfecte doelen zijn.

Aan de andere kant zijn de Boer schutters die bijzonder goed en uitstekend met hun geweren omgaan. Voor hen is boogschieten enerzijds een sport en anderzijds is het vaak een geprefereerde voedingsmethode. Pioniers vermijden ook close combat, maar ze weten hoe ze hoog gras moeten gebruiken om Europeanen van een afstand te intimideren.

Uiteindelijk is het gewoon een dure overwinning

De Boers verplichten elke man tussen de 16 en 60 jaar om te vechten: mobiele jagers moeten hun geweer en paarden meenemen. Deze mensen vechten voor hun vaderland, terwijl de verdediging van het 92ste Hoogland, het 58ste Regiment en een handjevol mariniers waarschijnlijk veel kleiner zal zijn.

Ondertussen, in Londen, een nieuwe premier in functie en waardigheid: William Gladstone is duidelijk dat de oorlog alleen kan doorgaan met versterkingen, wat kostbaar en tijdrovend is. Op 23 maart werd een staakt-het-vuren ondertekend en op 3 augustus werd een vredesverdrag ondertekend. De Boeren blijven onafhankelijk, terwijl de Kroon hen vertegenwoordigt op het gebied van buitenlands beleid.

De vrede zal niet lang duren: in 1886 werd goud gevonden op het grondgebied van de Republiek Zuid-Afrika. Tien jaar later probeerde de Britse premier Cecil Rhodes met de Jameson-inval de boer-chef Paul Kruger af te zetten. De spanningen braken in 1899 uit tijdens de Tweede Boerenoorlog, die in 1902 eindigde met de annexatie van hun republieken.

Terug naar de hoofdpagina