Ruimte: Planet HD 189733b is een inferno dat is getransformeerd in een hemellichaam
Deze planeet ruikt naar een stinkbom
HD 189733 in technische illustratie
Bron: Roberto Moller Candanosa/Johns Hopkins Universiteit
900 graden hitte, tornado’s van glasdeeltjes en de geur van rotte eieren: planeet HD 189733b, op slechts 64 lichtjaar afstand, is veranderd in een inferno. Astronomen noemen dit ‘het goede’.
AOp de planeet HD 189733b, op 64 lichtjaar afstand, hangt een enorme geur die lijkt op de geur van rotte eieren: waarnemingen van een onderzoeksteam uit de VS met behulp van de James Webb Space Telescope laten een hoog percentage waterstofsulfide zien in de atmosfeer van hete temperaturen. Jupiter. Grootte van de planeet. Astronomen vermoeden al lang dat de atmosfeer van planeet HD 189733b deze stof bevat, ook wel stinkbommen genoemd. Volgens wetenschappers zou de succesvolle ontdekking de vorming van ‘hete Jupiters’ in andere sterren kunnen helpen verklaren In het tijdschrift “Natuur“.
HD 189733b is een helse planeet: hij draait elke 2,2 dagen rond zijn centrale ster in een extreem nauwe baan – 13 keer dichterbij dan de planeet Mercurius bij onze zon. Als gevolg hiervan bereiken de temperaturen in de atmosfeer meer dan 900 graden Celsius. Kleine glasdeeltjes, die door sterke windsnelheden tot 8.000 kilometer per uur rond de planeet worden geblazen, veranderen de atmosfeer in een diepblauwe kleur, zo bleek uit waarnemingen met de Hubble Ruimtetelescoop in 2013.
“Daarom zoeken we daar geen leven”, legt Guangwei Fu van de Johns Hopkins Universiteit in Baltimore uit. “Daarvoor is de planeet te heet.” Maar met zijn korte afstand – in astronomische termen – is HD 189733b de dichtstbijzijnde “hete Jupiter” bij ons. “Door de atmosfeer te bestuderen kunnen we dus iets leren over deze klasse planeten en hoe ‘hete Jupiters’ ontstaan.”
Fusie van bouwstenen van kleine planeten
Eerdere waarnemingen hadden al de aanwezigheid van waterdamp en koolmonoxide in de atmosfeer aangetoond. Theoretische modellen van planeetvorming voorspelden dat er ook waterstofsulfide zou zijn, maar geen methaan. Dat is de reden waarom berichten over de detectie van methaan in de atmosfeer van HD 189733b in 2008 en 2009 zoveel opschudding veroorzaakten onder experts. Verdere waarnemingen konden deze ontdekking echter niet bevestigen.
Fu en zijn collega’s zijn er nu in geslaagd waterstofsulfide op de planeet duidelijk te detecteren met behulp van de James Webb-ruimtetelescoop. Vanaf de aarde gezien passeert de exoplaneet elke twee dagen voor zijn moederster, waardoor het licht enigszins wordt verzwakt. Deze transits leidden in 2005 tot de ontdekking van HD 189733b. Een deel van het sterlicht dringt ook door de atmosfeer van de planeet. Componenten van de atmosfeer laten sporen achter in het licht: verzwakkingen op verschillende golflengten.
Naast waterstofsulfide ontdekten Fu en zijn collega’s ook spectraallijnen van reeds bekende stoffen, waterdamp en koolmonoxide, maar ook van kooldioxide. Meteorologie bevestigt ook met hoge nauwkeurigheid dat er geen sporen van methaangas in de atmosfeer van de planeet voorkomen. De onderzoekers concludeerden uit hun gegevens dat HD 189733b werd gevormd door het samenvoegen van vele kleinere, waterrijke planetaire bouwstenen. Fu en zijn collega’s willen nu de Webb-telescoop gebruiken om te zoeken naar waterstofsulfide op verder weg gelegen hete Jupiters, om te controleren of al deze planeten op dezelfde manier zijn ontstaan.