Evolutie: Toen menselijke voorouders naar de savanne kwamen
Toen mensen naar de savanne kwamen, veranderde de communicatie
Orang-oetans kunnen geluiden maken die lijken op medeklinkers of klinkers
Bron: Photo Alliance/Mary Evans Fotobibliotheek
Menselijke voorouders verplaatsten hun leefgebied van bomen naar land. Mogelijk hebben ze hun klanken ontwikkeld van klinkers naar meer medeklinkers. Britse onderzoekers hebben inmiddels opmerkelijke experimenten uitgevoerd.
drDe verschuiving van dichte bossen naar open vlakten miljoenen jaren geleden heeft mogelijk de vocale communicatie bij de vroege mens beïnvloed. Om beter gehoord te worden, zijn ze wellicht overgestapt van op klinkers gebaseerde naar op medeklinkers gebaseerde klanken – met gevolgen voor de evolutie van de taal. Dit is wat een Britse onderzoeksgroep concludeerde uit het analyseren van orang-oetangeluiden.
Tijdens het midden- en late Mioceen – het geologische tijdperk dat ongeveer 16 miljoen jaar geleden begon en ongeveer 5,3 miljoen jaar geleden eindigde – veranderde het klimaat aanzienlijk. Dit leidde tot de vervanging van bossen in Afrika door uitgestrekte savannes. De verandering in het landschap dwong de mens in die tijd om zijn leven te veranderen van bomen naar land.
Voor een Brits onderzoeksteam vertegenwoordigt deze verandering een ‘ecologische zwarte doos’ in termen van communicatie tussen deze primaten. Het heeft specifiek betrekking op vocale compositie. ‘Er kwam een luide mensachtige binnen, en miljoenen jaren later verscheen er een luide mensachtige’, schreven ze in het dagboek Wetenschappelijk rapport tijdschrift..
In feite is het niet bekend of de verandering van dichte boshabitats naar drogere, open habitats de vocale communicatie bij mensen heeft beïnvloed en daarmee misschien de voorwaarden heeft geschapen voor de evolutie van de taal. Eén reden voor deze kenniskloof is het ontbreken van fossiele overblijfselen van zachte weefsels die nodig zijn voor spraak, zoals stembanden.
Om de effecten van habitatverandering te begrijpen, onderzochten Charlotte Gannon, Russell Hill en Adriano Lamera de hoorbaarheid van orang-oetangeluiden opgenomen in de savanne van Lagoma, Zuid-Afrika.
Ze schrijven dat orang-oetans geluiden maken die lijken op medeklinkers en klinkers die op lettergrepen lijken en erg complex kunnen zijn. Als enige mensapen die in bomen leven, zijn ze de ideale kandidaat om de overgang van boom naar land te onderzoeken die plaatsvond bij de vroege mens.
Grunts en “kus piept”
In hun onderzoek speelde de onderzoeksgroep in totaal 487 orang-oetangeluiden in lettergreepachtige clusters, inclusief medeklinkerachtige geluiden, die ze omschrijven als ‘kuspiesjes’, en klinkerachtige grunts. De opnames waren afkomstig van twintig individuen uit orang-oetanpopulaties op Sumatra en Borneo. Gesprekken werden opgenomen met intervallen van 25 meter, over een totale afstand van 400 meter, om te testen hoe goed ze op verschillende afstanden konden worden gehoord.
Zoals het onderzoekstrio rapporteerde, waren op klinkers gebaseerde oproepen aanzienlijk minder hoorbaar dan op medeklinkers gebaseerde oproepen na een afstand van 125 meter. Deze laatste verloor pas na 250 meter een deel van zijn reputatie. Bovendien was minder dan 20% van de op klinkers gebaseerde oproepen hoorbaar op 400 meter afstand, in tegenstelling tot 80% van de op medeklinkers gebaseerde oproepen.
Deze observaties suggereren dat op medeklinkers gebaseerde oproepen effectiever waren in open gebieden, schreven Gannon, Hill en Lameira. Dit betekent dat op medeklinkers gebaseerde uitspraak destijds de vocale communicatie over lange afstanden had kunnen verbeteren. “De omgeving en het geluidslandschap waarin de voorouders van mensachtigen leefden, hebben mogelijk een grotere invloed gehad op het ontstaan en de vorm van gesproken taal dan eerder werd gedacht”, zeggen de onderzoekers.
Bovendien zou een betere herkenning van medeklinkers boven klinkers in de vroege taalontwikkeling sommige kenmerken van moderne talen kunnen helpen verklaren. Na het eerste levensjaar leerden baby's bijvoorbeeld meer op medeklinkers dan op klinkers te vertrouwen bij het identificeren van woorden, aldus de studie.
Medeklinkers en klinkers blijven zelfs tot in de volwassenheid verschillende rollen spelen voor taalgebruikers. Medeklinkers worden voornamelijk gebruikt voor thematische informatie, terwijl klinkers meer worden gebruikt voor structurele informatie. “Al deze taalkundige verschijnselen zijn afhankelijk van het vergroten van de saillantie van medeklinkers”, schreven de onderzoekers.
Dienovereenkomstig is het mogelijk dat de toenemende rol van medeklinkers in menselijke vocale communicatie begon in het nieuwe land en de intacte landschappen die menselijke voorouders tegenkwamen als gevolg van de eeuwenoude klimaatverandering. “De omgeving van oude mensen heeft mogelijk een grotere invloed gehad op de menselijke verbale communicatie.” gedrag”, zegt het onderzoek. Er wordt meer gepraat dan eerder werd gedacht.